فایل صوتی | مقدمه‌ای بر تفکر سیستمی
منظور از تفکر سیستمی چیست؟ چرا باید با تفکر سیستمی آشنا باشیم؟
سیستم یعنی «مجموعه‌ای از اجزاء مرتبط با هم» که با تعامل خود، ماهیتی فراتر از تک‌تک آن اجزاء می‌سازند. آب‌و‌هوا، بدن انسان، سازمان‌ها، اقتصاد کشورها، فرهنگ، کسب‌و‌کارها، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، همگی نمونه‌هایی از سیستم‌ها هستند.
بسیاری از فرصت‌هایی که امروز در اطراف ما وجود دارد، و نیز بسیاری از چالش‌ها و تهدیدهایی که محیط کسب‌و‌کار و زندگی ما را هدف گرفته‌اند، در سیستم‌ها ریشه دارند. پس حالا که سیستم‌ها تا این حد تمام زندگی ما را احاطه کرده‌اند، ناگزیریم برای درک بهتر ویژگی‌ها و رفتارهای سیستم‌ها تلاش کنیم.
تفکر سیستمی، ابزار و مدلی است که با این هدف شکل گرفته و توسعه یافته است.
محتوای دورهٔ آموزشی مقدمه‌ای بر تفکر سیستمی
دوره‌ی آموزشی مقدمه‌ای بر تفکر سیستمی مجموعه‌ای از فایل‌های صوتی (حدود شش ساعت و پانزده دقیقه) با صدای محمدرضا شعبانعلی است که در آن مفاهیم اولیهٔ تفکر سیستمی آموزش داده شده است.
چنان که در فهرست مطالب می‌بینید، بخشی از محتوای این فایل صوتی، با آن‌چه در مجموعه درس‌های تفکر سیستمی متمم آمده مشترک است. در عین حال، بخش‌هایی هم به آن افزوده شده و مثال‌ها و توضیحات متنوعی برای تفهیم بهتر موضوعات به کار گرفته شده‌اند.
دانش تفکر سیستمی، بسیار گسترده است و نمی‌توان آن را در قالب چند ده یا چندصد ساعت گنجاند. با این حال، این دورهٔ صوتی آموزشی – می‌تواند پلهٔ نخست برای ورود به دنیای بی‌پایان سیستم‌ها باشد.
| ردیف | موضوع | زمان تقریبی |
|---|---|---|
| ۱ | بخش اول - مقدمه‌ای بر بحث تفکر سیستمی | سی و دو دقیقه |
| ۲ | بخش دوم - معرفی منابع و مراجع مورد استفاده در این بحث | سی دقیقه دقیقه |
| ۳ | بخش سوم - نشانه‌های ضعف در تفکر سیستمی | بیست و دو دقیقه |
| ۴ | بخش چهارم - خطرات آشنایی با تفکر سیستمی | بیست و شش دقیقه |
| ۵ | بخش پنجم - تاریخچه شکل‌گیری تفکر سیستمی | پنجاه و سه دقیقه |
| ۶ | بخش ششم - تعریف سیستم – قسمت اول (مفهوم مدل و اهمیت اجزاء) | هجده دقیقه |
| ۷ | بخش هفتم - تعریف سیستم – قسمت دوم (مفهوم مرز) | سی و پنج دقیقه |
| ۸ | بخش هشتم - تعریف سیستم – قسمت سوم (مفهوم تعامل و تأثیر‌گذاری) | چهارده دقیقه |
| ۹ | بخش نهم - رویکردهای مختلف به تفکر سیستمی (نرم و سخت) | چهل و سه دقیقه |
| ۱۰ | بخش دهم - کلان‌نگری و تکثرگرایی – دو ستون تفکر سیستمی | بیست و سه دقیقه |
| ۱۱ | بخش یازدهم - افق زمانی و مکانی | سیزده دقیقه |
| ۱۲ | بخش دوازدهم - مقاومت در برابر سیاست‌گذاری | پانزده دقیقه |
| ۱۳ | بخش سیزدهم - تبعات ناخواسته در سیستم‌ها | چهارده دقیقه |
| ۱۴ | بخش چهاردهم - ابهام علّی | شانزده دقیقه |
| ۱۵ | بخش پانزدهم - هدف سیستم | ده دقیقه |
| ۱۶ | بخش شانزدهم - نکات پایانی | یازده دقیقه |
مجموعاً ۳۷۵ دقیقه
خرید مجموعهٔ آموزشی مقدمه‌ای بر تفکر سیستمی
هزینه دوره آموزشی مقدمه‌ای بر تفکر سیستمی ۴۳۰ هزارتومان است که با کلیک بر روی دکمه‌ی زیر می‌توانید آن را پرداخت کرده و فایل‌های صوتی را دریافت کنید.
فایل‌ها در قالب mp3 هستند و روی تمام سیستم‌های پخش صوتی قابل‌استفاده‌اند. پس از خرید محصول، همهٔ گزینه‌های زیر برای دریافت فایل‌ها هم‌زمان در اختیار شما قرار می‌گیرند:
◼️ نمایش لینک دانلود
بلافاصله پس از پرداخت، لینک دانلود فایل‌ها برایتان نمایش داده میشود. می‌توانید آنها را روی گوشی یا لپ‌تاپ خود ذخیره کنید.
◼️ دریافت لینک دانلود از طریق ایمیل اعلام‌شده
لینک دانلود فایل‌ها به ایمیل شما هم ارسال میشود. بسته به ترافیک سرور ممکن است ایمیل را چند دقیقه دیرتر دریافت کنید. ضمناً به علت تعداد زیاد لینک‌ها در ایمیل احتمال دارد که ایمیل متمم اسپم شود. بنابراین حتماً شاخهٔ Junk یا Spam ایمیل خود را چک کنید.
امکان دانلود فایل‌ها و گوش دادن به آنها در صفحهٔ دانلود
شما در متمم عضو نیستید (یا اگر هستید، الان لاگین نکرده‌اید). اعضای متمم که در حالت لاگین‌کرده خرید می‌کنند، پس از خرید در صفحهٔ پروفایل خود همواره به لینک دانلود دسترسی دارند و می‌توانند فایل‌ها را دانلود کرده یا آنلاین گوش دهند. برای استفاده از این سرویس لازم نیست کاربر ویژه باشید و همین که عضو رایگان متمم (کاربر آزاد) باشید کافی است: ثبت نام کاربر آزاد
اگر لینک فایل‌ها را دریافت نکردید به آدرس trust at motamem.org ایمیل بزنید تا همکاران ما به سرعت این مسئله را پیگیری کنند.
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبت‌نام | اطلاعات بیشتر فهرست درس‌های متمم
نویسنده‌ی دیدگاه : محمدرضا شعبانعلی
سلام احسان جان.
از لطفت ممنونم. الان که داشتم حرف‌هات رو می‌خوندم، با خودم فکر کردم و به نکتهٔ جالبی رسیدم. اون سبک حرف زدن که مثال زدی، ناخودآگاه به بخشی از روش درس دادن من تبدیل شده و خودم خیلی وقت‌ها بهش توجه ندارم (البته این ایراد نیست. حتی شاید مزیت باشه). اما چیزی که جالبه اینه که این سبک رو معمولاً وقتی دارم که لباس «معلم» یا لباس «مشاور» تنم میکنم. جاهایی که از این نقش فاصله دارم، مثلاً در برخی از مطالب روزنوشته‌هام یا حتی کامنت‌هام در روزنوشته و متمم، این سبک کمرنگ میشه (و البته این رو هم ایراد نمی‌دونم). خلاصه این که برای خودم جالب بود جایی که می‌خوام معلم باشم، جمله‌بندی‌هام تغییر می‌کنه. البته علتش هم مشخصه. معلمی کردن یعنی «همراهی کردن در مسیر کشف» و ذات این همراهی، هم‌قدمی رو می‌طلبه.
در مورد اشاره به اصطلاحاتی که گفتی، کاملاً موافقم که اصطلاحات مهمی هستند. و خودم هم فکر میکنم اگر قرار باشه این مجموعه، بخش دوم یا سومی داشته باشه، خیلی خوبه بهشون پرداخته بشه. این که در این شش ساعت اول به سراغ‌شون نرفتم دو علت داشت:
علت اول این که طبیعتاً بحث تا اینجا خیلی مقدماتی بود. اما اصطلاحاتی که تو اشاره کردی، یه جنبهٔ سنگین و جدی دینامیکی دارن که طبیعتاً پیش‌نیازهای بیشتری براشون وجود داره.
علت دوم هم این که بعضی از این اصطلاحات، به فرمول‌های ریاضی نیاز داره و حتی اگر فرمول رو نگیم، لااقل به نمودارهای متعدد نیاز داره. و بدون این‌ها، ممکنه مفاهیم اشتباه برداشت بشه. یعنی هنوز مطمئن نیستم که آیا بلدم این‌ها رو در قالب صوت بگم؟ یا باید در قالب نوشته گفت که دست بازتر باشه. خودم تا حالا نمونهٔ موفقی از بیان صوتی این مفاهیم ندیده‌ام. حالا باید در طول زمان با خودم کلنجار برم ببینم چه‌جوری میشه بیان خوبی براشون پیدا کرد. همین مباحث مقدماتی تفکر سیستمی هم چنین مسیری رو طی کرده‌ان و الان به نظرم روشی پیدا کرده‌ام که بشه راحت‌تر بیانشون کرد.
جاهایی که این دقت و وسواس نبوده، برداشت‌هایی شکل گرفته که اصل موضوع قربانی شده. مثلاً خیلی وقت‌ها زمانی که از اثر شلاقی صحبت میشه، رابطهٔ اثر شلاقی با ساختار بررسی میشه، اما نقش «تأخیرهای سه‌گانه» کمتر بررسی میشه و همین باعث میشه که افراد یا در تشخیص مصداق‌ها مشکل پیدا کنن و یا در انتخاب نقاط اهرمی مناسب، برای کاهش شدت اثر شلاقی.
یا در مورد اثر پروانه‌ای، بیشتر به یه استعاره تبدیل میشه برای این که بگن حتی یه کار کوچک می‌تونه اثر بزرگ ایجاد کنه. مثلاً این‌جوری که: «یک میلیون تومن امروز میدی به یه فقیر. دنیا می‌چرخه و می‌چرخه و اون زندگیش عوض میشه و یه روز کارآفرین بزرگی در اون‌ور دنیا میشه.» حالا کمی دراماتیک گفتم. اما معمولاً این‌جور وقت‌ها آدم‌ها راحت اصطلاح اثر پروانه‌ای رو به کار می‌برن.
در حالی که اثر پروانه‌ای می‌گه به همین آدم که ۱۰۰۰۰۰۰ تومن دادی و خوشبخت شد، اگر ۱۰۰۰۰۱ میدادی ممکن بود به فلاکت کشیده بشه و اگر ۱۰۰۰۰۱/۱ میدادی ممکن بود خیلی خوشبخت‌تر بشه و اگر ۱۰۰۰۰۱/۱۰۲ میدادی ممکن بود بدبخت بشه و اگر یک هزارم ریال از این پول برمی‌داشتی و بهش میدادی ممکن بود ثروتمندترین آدم دنیا بشه (می‌دونیم که اگر چنین شرایطی برقرار نباشه، مصداق اثر پروانه‌ای نیست).
در واقع اثر پروانه‌ای، به «وابستگی شدید غیر deterministic به شرایط اولیه» اشاره داره و نه «تأثیر بزرگ ناشی از محرک‌های کوچک»
شبیه همین رو در برخی مفاهیم دینامیکی دیگه هم دیده‌ام؛ مثلاً کمتر کسی رو دیده‌ام که وقتی به بحث path dependency می‌رسه، خارج از مثال‌های کلاسیک، مثال‌های درست بزنه. و خودم هم در این لحظهٔ خاص، بلد نیستم بدون معادلات ریاضی، به زبان ساده این بحث رو توضیح بدم (حالا باید فکر کنم و بعداً یاد بگیرم چه‌جوری باید گفت که برداشت درست شکل بگیره. قبلاً تلاش‌های ناموفقی داشتم. یه جوری گفتم که طرف، همون چیزی رو هم که بلد بوده یادش رفته).
این ماجرای سوءبرداشت‌ها و پیچیدگی‌ها واقعاً گاهی به چالش تبدیل میشه.
بذار یه مثال جالب برات بزنم. ببین من یه جای حرف‌هام گفتم تفکر سیستمی با این جمله همسو هست که «تو نیکی میکن و در دجله انداز که ایزد در بیابانت دهد باز»
این جمله‌بندی، جذابه و حس خوبی به مخاطب می‌ده. این که می‌بینه یه مفهوم سیستمی (نقطهٔ اثر در فاصلهٔ دور) در فرهنگ ما هم معادل داره. اما واقعیت اینه که اتفاقاً در فرهنگ ما معادل نداره.
چون ایدهٔ نقطهٔ اثر در فاصلهٔ دور اینه که تو نیکی می‌کنی در دجله می‌اندازی، ممکنه بعداً به جاش یه مار یه جا بیاد تو رو نیش بزنه.
در واقع، سیستم‌ها Value Neutral هستن. دلیل نداره اگر من کاری کردم که فکر میکنم کار خوبی هست، وقتی توی سیستم چرخید و به خودم برگشت، لزوماً یه اتفاق خوب باشه (این میشه مصداق فیدبک مثبت. در حالی که خیلی از حلقه‌های فیدبک، منفی هستن. و در سیستم‌های پیچیده مثل دنیا، اساساً حلقه‌های فیدبک به معنای سنتی وجود نداره که بشه از مثبت و منفی بودنشون حرف زد. در واقع میشه گفت: تو نیکی میکن و در دجله انداز و بشین ببین چه بلایی سرت میاد: خوب یا بد).
اتفاقاً من خودم فکر میکنم زیبایی رفتارهای نیک و اقدام‌های اخلاقی به اینه که ما تقریباً هیچ‌وقت نمی‌تونیم تبعات واقعی‌شون رو در سیستم بدونیم. چه برای خودمون، چه برای کل سیستم. تو کاری می‌کنی که در افق فهم تو، درسته. و با این کار، خودت حس می‌کنی معنا داری.
بنابراین، اتفاقاً مفهوم افق اثر طولانی در بحث تفکر سیستمی، بر خلاف ظاهرش، از جنس کارما نیست. وقت ضبط فایل، همهٔ این‌ها توی ذهنم می‌چرخید. برام واضح بود که «تو نیکی میکن و در دجله انداز» و فقط بدون که «در بیابان اتفاقی خواهد افتاد (خوب یا بد)» و دوست داشتم بگم که اگر جز این بود، کار خوب از جنس معامله بود و چون این‌طور نیست و چون «گاهی آدم‌های خوب، در بدترین شکل می‌میرند و چون گاهی کثیف‌ترین انسان‌ها در بستر آرامش چشم به دنیا می‌بندن» کار خوب، زیبا است.
دیدم پیچیده میشه، آخرش همون چند جمله رو گفتم و رد شدم.
دلم می‌خواد وقتی این مباحث رو کامل‌تر میکنم (اگر زمانی فرصت شد) این نوع نکات رو هم بگم تا خیالم راحت باشه که تصویر ساده‌انگارانه‌ای از مفاهیم سیستمی ترسیم نکرده‌ام.
متشکرم واقعا, یکی از بهترین عیدی هایی بود که تا حالا گرفتم.
سال نو مبارک
این بهترین عیدی امسال بود. خیلی سوپرایز شدم.
تفکر سیستمی یعنی سیاست به معنای واقعی که انسان به اندازه های واقعی آشنا می شه و چقدر خوبه که متمم هم از سیاست دور نیست و از این باب از آقای شعبانعلی تشکر می گنم
دمتون گرم ….
خیلی وقت بود منتظر همچین دوره ای ( صوتی ) بودم …
خدا شما را خیر دهد … علی الخصوص جناب شعبانعلی عزیز را .
سال نو را به معلم مهربانمان و تیم متمم و همه ای متممی های عزیز تبریک میگم.
با امید بهترین ها برای همگی در سال جدید.
یکی از قشنگترین هدیه ها که تو زمان درستش به دستم رسید.ممنونم
سلام و اراوت خدمت معلم گرامی و همه متمیمی‌های گران‌ارج.
ممنون از هدیه عیدی و خوشحالم از اینکه عضویت متمم را دارم.
درود و ارادت به دوستان دست اندرکار و استاد عزیزم آقای مهندس شعبانعلی
به طرز عجیبی منتظر بودم و مرتب ایمیل چک می کردم تا ببینم لینک هدیه نوروزی برایم ارسال شده است یا خیر. با شوق بسیار هشت قایل بارگزاری شده را دانلود کردم تا در اسرع وقت شروع به گوش دادن بکنم. مدتی است در این خصوص در حال مطالعه و تحقیق هستم بیصبرانه منتظرم از زبان محمدرضا بشنوم. نوروز و سال نو گرامی باد. برای یکایک شما آرزوی سلامتی و آرامش در سال پیش رو دارم.
با درود فراوان به استاد محمدرضا شعبانعلی عزیز وهمکاران گرامیشان
ازشما بابت این هدیه گرانقدر صمیمانه تشکر میکنم ،این اولین کامنت بنده در سایت متمم هست ؛صمیمانه ،صادقانه وباتمام وجودم این را عرض میکنم که شما مهمترین فرد زندگی من هستید چرا که مرا از کلی پکیج فروشندگان امید رهایی بخشیدین وبا اولین فایلی که گوش دادم فایل «شاگردی کردن» مسیر زندگیم در ادامه دستخوش تغییرات زیادی شدو انقدرفایلهای رایگان مفید وارزشمند وجود داشته که اصلا نتوانسته ام به مطالب سایت نزدیک بشوم و بسیار مشتاقانه امیدوارم در این سال جدید درسی را که مدنظرم هست از ابتدا شروع کرده و در تمرینات شرکت نمایم،
با آرزوی موفقیت بیشتر وتندرستی برای شما معلم عزیزم.
سلام
امیدوارم سال نو بر همه مبارک باشه
اولین بار درس تفکر سیستمی رو در تابستان۱۴۰۰ گذروندم و به نظرم از بهترین درس های متمم بود
ممنون از این هدیه ارزشمند
سلام و درود به استاد شعبانعلی عزیز و همه دوستان متممی
این اولین سالیه که به عنوان کاربر ویژه همراه متمم هستم، گرچه خیلی وقته دانشجوی آقای محمدرضا شعبانعلی هستم و همینطور چندتا دانشجوی چندتا از شاگردانشون که توی حوزه های تخصص خودشون به سبک شعبانعلی و متمم در حال گسترش دانایی هستن.
«در آخر هم مجدد تشکر میکنم از استاد عزیز بخاطر این عیدی بی‌نظیر»
مثل همیشه عالی …
ممنون از محمدرضا عزیز بابت این عیدی ارزشمند.با آرزوی سلامتی و حال خوش برای تیم متمم
یکی از اتفاقاتی که بعد از یادگیری اولیه تفکر سیستمی یا هر دانش جدید میفته اینه که ادم ذوق داره برای دیگران هم تعریف کنه چی یادگرفته ولی متاسفانه چون تسلطی نداره و مقاومت ذهنی شنونده، این نیت با نتیجه خوبی همراه نمیشه. فکر میکنم اول سکوت ، سپس تفکر سیستمی را در زندگی خود انجام داد نتایج رو دید. هم تسلط بیشتر خواهد شد هم مقاومت ذهنی شکسته میشود
سلام، سال خوبی براتون آرزو میکنم. ممنون برای این هدیه ارزشمند. الان بهتر میفهمم چه کار خوبی کردم که اکانت متمم رو خریدم.
سال نو را به نوبۀ خودم خدمت مدیریت و عوامل محترم سایت متمم تبریک عرض میکنم.
در حال دانلود فایل‌ها هستم تا در اسرع وقت آنها را با دقت گوش دهم. نکته‌ای که به شخصه برای من در این خصوص اهمیت و موضوعیت خاصی را پیدا کرده است، کاربرد اجرایی تفکر سیستمی در فرآیندهاست که چطور می تونه در سازمان/کسب و کار با فرهنگ ایرانی اتفاق بیفته.
تأکیدم به ایرانی بودن رو از آن جهت عرض میکنم که معتقدم هنوز بسیاری از مفاهیم اولیه مدیریت هنوز در ایران و ذهن و قلب مدیران ایرانی جا نیفتاده هست و بیشتر تظاهر و تصنعی هست از میل به مسائل نوین مدیریتی از جمله رهبری و تفکر سیستمی.
در هر حال من متشکرم بازهم بابت این هدیۀ نوروزی. خوشحالم که با متمم همراهم.
این عیدی نوروزی ، بهترین هدیه ای است که تا به اکنون کسی به من داده است. استاد شعبانعلی ، به خاطر آن از شما خیلی ممنونم.
هنوز به این فایل ها گوش ندادم. حتی هنوز دانلودشون هم نکردم. ولی احساس می کنم حرف های بسیار مهمی توی این فایل ها وجود داره. حرف هایی که باید به دقت شنید و بار شنید و در موردشون اندیشید و تمرین کرد. شاید اشتباه نباشه اگه بگم: هرچی می کشیم از نداشتن تفکر سیستمی می کشیم.
سال نو مبارک
استاد عزیز، برای من مصداق همون معلمی هستید که شیوه ی اندیشیدن و تغییر نگاه به زندگی رو آموخت.
بابت این هدیه ارزشمند از شما و تیم متمم سپاسگزارم.
با آرزوی روزهایی روشن برای سرزمینمون.
بارها ایمیل ام را باز کردم و بی صبرانه منتظر هدیه محمد رضا بودم. برایم جالب بود که این روزها قرار است محمد رضا در مورد چه مسئله و دغدغه ای صحبت کند؛ برای من تفکر سیستمی یکی از پایه ترین و مهم ترین مباحثی است که می تواند به توسعه فردی و جهان بینی فرد کمک کند.
باسلا م و تشکر از جناب آقای شعبانعلی
عید نوروز ، حلول ماه رمضان و تقارن این دو رحمت الهی را به همه عزیزان متممی تبریک عرض کرده و آرزوی توفیق روزافزون از درگاه خدای مهربان برای یکایک شما عزیزان مسئلت می نمایم
تفکر سیستمی به نوعی تبیین هندسه هستی، انسان و آحاد انسانی و مهندس خلقت است ،لذا علاوه بر اینکه لذت بخش است ، کلید معماهای زندگی در ارکان و ابعاد مختلف خواهد بود.