روش صحیح عذرخواهی | معذرت خواهی تاثیرگذار چگونه انجام میشود؟

عذرخواهی کردن معمولاً برای کسی که وادار به عذرخواهی میشود چندان خوشایند نیست. شاید در خلوت خود به سادگی بپذیریم که اشتباه کردهایم، اما اقرار به این اشتباه و به دنبال آن، ابراز شرمندگی و تقاضا برای بخشش واقعاً سنگین است.
اما با همهی این سختیها، همهی ما بارها و بارها عذرخواهی کردهایم. معذرت خواهی دستاوردهای متعددی دارد که اهمیت آنها، دشواری عذرخواهی را تحملپذیر میکند.
سادهترین دستاورد معذرت خواهی جنبهی اخلاقی آن است: اینکه وجدان ما سبکتر میشود و خواب راحتتری خواهیم داشت. اما این تنها دستاورد عذرخواهی نیست.
حفظ رابطه یکی دیگر از انگیزههای عذرخواهی است. رابطهها – چه از نوع دوستانه و عاطفی و چه رابطهی کاری – یکی از مهمترین سرمایههای ما هستند و حفظ بسیاری از این رابطهها آنقدر ارزش دارد که درد و رنج و فشار معذرت خواهی را تحمل کنیم. مبالغه نیست اگر بگوییم «حفظ دوستی» بدون توانایی «معذرت خواهی از دوست» عملاً غیرممکن است. چون دیر یا زود، همهٔ ما اشتباهاتی در رابطه مرتکب میشویم و باید بر این توانایی مسلط باشیم.
تلاش برای حفظ و بازیابی برند شخصی هم انگیزانندهی دیگری است که میتواند ما را به عذرخواهی ترغیب (یا شاید وادار) کند. ساختن برند شخصی بسیار پرهزینه و زمانبر است، اما اشتباههای ساده میتوانند بخش مهمی از این سرمایهی دیریاب و دشواریاب را تخریب کنند. به همین علت، جدا از عذرخواهیهایی که در محیط خود و در ارتباط با دوستان و آشنایانمان تجربه میکنیم، هر از چند گاهی عذرخواهی یک بازیگر، اندیشمند، سلبریتی یا – اگر خوششانس باشیم – یک مقام سیاسی را میبینیم و میشنویم. انتشار نامه عذرخواهی یا پیام معذرت خواهی رسمی اگر به شکل درست و حرفهای انجام شود، میتواند بخشی از اعتباری را که در اثر رفتار و گفتار اشتباه از دست رفته جبران کند.
اکنون فرض کنیم به نتیجه رسیدهایم که باید عذرخواهی کنیم. برای عذرخواهی باید چه شیوهای را بهکار بگیریم؟ نحوه عذرخواهی چگونه باشد که هدف ما (سبک شدن وجدان، حفظ رابطه، حفظ برند) تأمین شود؟ آیا میتوان الگویی را به عنوان روش صحیح عذرخواهی تعریف کرد؟
این درس از سلسله درسهای مهارت ارتباطی را به عذرخواهی مودبانه اختصاص دادهایم. موضوعی که میتوان آن را زیرمجموعهای از حوزهی روانشناسی اجتماعی و نیز دغدغهی مهمی در مهارت مذاکره تلقی کرد.
مطالعات علمی درباره معذرت خواهی
اولین سوالی که احتمالاً به ذهنتان میرسد این است که آیا دربارهی عذرخواهی به شکل علمی هم مطالعه شده و یا اینکه باید صرفاً به تعدادی توصیهی تجربی اکتفا کنیم؟
پیش از هر چیز باید به این نکته توجه داشته باشیم که عذرخواهی انواع زیادی دارد. عذرخواهی در رابطه عاطفی با عذرخواهی یک سازمان از مردم تفاوت دارد. همچنانکه عذرخواهی یک سلبریتی از مخاطبانش با عذرخواهی کارشناس مرکز تماس یک شرکت از یک مشتری تفاوت خواهد داشت. این تنوع باعث میشود که انتظار ما از مطالعات دانشگاهی بالا برود و علاقهمند باشیم با توصیههایی مواجه شویم که طیف گستردهی عذرخواهیها را شامل شود.
جستجوی کوتاهی در مقالات و نشریات تخصصی در حوزهی روانشناسی اجتماعی و مهارت ارتباطی نشان میدهد که در این زمینه کارهای علمی و تحقیقات متعددی انجام شده است. اما تعداد و تنوع این تحقیقات کمتر از چیزی است که انتظار میرود.
اروینگ گافمن (Erving Goffman) یکی از نخستین کسانی است که در این زمینه مطالعهی جدی انجام داد و حدود نیم قرن پیش نتایج آن را منتشر کرد (+). گافمن عذرخواهی افراد بسیاری را گردآوری کرد و سعی کرد اجزای ضروری برای معذرت خواهی درست را استخراج کند.
بعد از او این مطالعات ادامه پیدا کردند و محققان مختلف کوشیدند فاکتورهای مختلف در عذرخواهی درست و مناسب را استخراج کنند (+/+). بعضی هم به شکل تخصصی به معذرخواهی در شرایط خاص (مثلاً ناتوانی یک شرکت در ارائهی خدمت مناسب) پرداختند (+).
رُی جی لوییکی (که کتاب مذاکره او را در متمم معرفی کردهایم) هم تحقیق ارزشمندی در این زمینه انجام داده که یک منبع مهم برای یادگیری روش عذرخواهی صحیح محسوب میشود (+).
در این درس قصد داریم برخی از مهمترین نکات مطرح شده در تحقیقات مورد اشاره را با هم مرور کنیم.
روش صحیح عذرخواهی | چند نکته برای معذرت خواهی موثر
در یک عذرخواهی خوب ترجیحاً باید تمام موارد زیر رعایت شود. البته حتی اگر یکی از این نکات را هم رعایت کنیم، یک گام به پیش برداشتهایم. اما چه بهتر که همهی آنها را به خاطر بسپاریم و بکوشیم در پیام عذرخواهی خود لحاظ کنیم:
ابراز پشیمانی
ابراز پشیمانی فقط یک کلمه یا یک جمله نیست. اینکه بگوییم «من پشیمانم» اثر چندانی ندارد.
کمی به معنای پشیمانی فکر کنید. وقتی میگویید من از این یا آن تصمیم خود پشیمانم منظورتان چیست؟ منظورتان این است که اگر به گذشته برگردم و دوباره آن تصمیم پیش روی من باشد، به شکل دیگری فکر میکنم و گزینهی متفاوتی را انتخاب خواهم کرد.
این دقیقاً همان حرفی است که باید صریح و شفاف به طرف مقابل بگویید:
- اگر به گذشته برگردم، هرگز این جمله را نمیگوییم
- اگر دوباره به دیروز برگردم، با آن فرد تماس نمیگیرم
- الان که فکر میکنم، آن کلمه هرگز نباید بر زبانم میآمد
- من باید تو را به آن جلسه دعوت میکردم
پذیرش مسئولیت
لوییکی تأکید میکند که پذیرش مسئولیت، مهمترین نکته در عذرخواهی است. پذیرش مسئولیت به این معناست که من به شما میگویم: «من مسئول اتفاق بدی هستم که افتاده و اشتباه من باعث شده که الان در این وضعیت باشیم.»
گاهی اوقات ما عذرخواهی و ابراز تأسف میکنیم. اما به شکل تلویحی یا صریح تأکید داریم که بخشی از مسئولیت (یا شاید همهی مسئولیت) بر عهدهی طرف مقابل است.
مثلاً یک سلبریتی تأکید میکند که: «من که قطعاً منظورم این نبود و میخواستم حرف دیگری بزنم و شما هم اگر سابقهی من را میدانستید یا کمی دقت میکردید، حتماً منظورم را میفهمیدید. اما به هر حال، چون منظور من را نفهمیدید من عذرخواهی میکنم.»
این شکل از عذرخواهیها معمولاً طرف مقابل را بدهکار میکنند. در حدی که او احساس میکند حالا باید به خاطر مقصر بودن در شکلگیری این اتفاق تلخ، او هم به سهم خود معذرتخواهی کند.
ماجرا چگونه پیش رفت؟
وقتی از «ماجرا» حرف میزنیم باید به خاطر داشته باشیم که این ماجرا دو بخش دارد:
- آنچه در ذهن من میگذشته و باعث شده که چنان تصمیمی بگیریم یا چنان حرفی بزنم و چنان رفتاری نشان بدهم
- آنچه در اثر رفتار یا گفتار اشتباه من به وجود آمده و در واقع، تبعاتی که رفتار و گفتار من داشته است
بسیاری از ما بیشتر روی بخش اول متمرکز میشویم. حتی در بخش اول هم بیشتر از توصیف، حالت دفاعی به خود میگیریم: «من میخواستم به تو لطف کنم که آن کار را کردم، حالا نتیجه به شکلی شده که تو ناراضی هستی.»
در معذرت خواهی بهتر است بیشتر به بخش دوم بپردازیم::
- «میدانم که با رفتار من، تو احساس بدی پیدا کردی و به نتیجه رسیدی که من برای دوستی چندسالهمان ارزش قائل نیستم.»
- «میفهمم که حتماً آن روز بسیار عصبانی شدهای و حق هم داشتی.»
- «کاملاً درک میکنم که جلوی بقیهی دوستانمان شرمنده شدی در حالی که لازم نبود من آن حرفها را آنجا در جمع بزنم.»
البته همچنان ممکن است بخواهید دربارهی انگیزهی خود حرف بزنید و بخواهید ثابت کنید که نیتتان خیر بوده است. اما مطمئن باشید که این کار را در کنار «مسئولیتپذیری» انجام میدهید: «من میخواستم به تو لطف کنم و الان میفهمم که رفتارم حماقتآمیز بوده و کاملاً نتیجهی عکس داشته است.»
نه اینکه بگویید: «من میخواستم به تو لطف کنم و فکر نمیکردم چنین برداشتی بکنی.» (در این جمله، مسئولیت بر گردن مخاطب افتاده است).
تأکید بر اینکه چنین رفتاری تکرار نخواهد شد
ما معذرتخواهی نمیکنیم که «شمارندهی خطاهایمان صفر شود» و از فردا بتوانیم به تکرار همان خطا بپردازیم. ما عذرخواهی میکنیم تا طرف مقابل مطمئن شود که چنین خطایی تکرار نخواهد شد.
در بعضی موارد میتوانیم به شکل مطلق چنین حرفی را بگوییم. مثلاً کارشناسی که اطلاعات مشتریان شرکت را به شرکت رقیب داده و اکنون مدیر، به خاطر سابقهی ارزشمندش یا هر ملاحظهی دیگری، او را اخراج نکرده و میبخشد.
در چنین شرایطی قطعاً باید کارشناس تأکید کند که هرگز و تحت هیچ شرایطی، چنین اشتباهی تکرار نخواهد شد.
اما مواردی هم وجود دارد که نمیتوانیم به طور مطلق چنین وعدهای بدهیم. مثلاً کارشناسی را در نظر بگیرید که در گزارش خود دچار خطای سهوی شده و عددی را اشتباه گزارش کرده است.
این جمله که «شما هرگز چنین خطاهایی را دوباره نخواهید دید» بیش از حد مطلق است و هر چقدر هم کارشناس تلاش کند، ممکن است چنین اتفاقی دوباره بیفتد.
در چنین شرایطی بهتر است پیام ما واقعبینانه باشد. مثلاً ممکن است کارشناس بگوید: «من تمام تلاشم را به کار میگیرم که چنین خطایی تکرار نشود. اجازه نمیدهم به سادگی اتفاق مشابهی بیفتد و دردسرساز شود. سعی میکنم از همکارانم بخواهم گزارشم را بخوانند و بررسی کنند تا احتمال بروز چنین اتفاقی به شدت کاهش پیدا کند.»
بگویید که برای ترمیم رابطه و جبران خطا آمادهاید
بسیاری از اشتباهها به سادگی و با یک عذرخواهی به پایان نمیرسند. ممکن است اشتباه شما برای طرف مقابل هزینههای مادی و معنوی ایجاد کرده باشد.
مهم است که در عذرخواهی خود تأکید کنید که برای جبران خطای خود، پوشش دادن خسارات (تا حد امکان) و ترمیم رابطه آمادهاید.
اگر در یک مهمانی پیش چشم دوستانتان حرف نامناسبی زدهاید، ممکن است مجبور شوید یک مهمانی دیگر برگزار کنید و پیش چشم همان دوستان عذرخواهی کنید.
اگر در حضور کارفرمای یک پروژه از ضعفها و ناتوانیهای یک شرکت گفتهاید و در توصیفات خود اغراق کردهاید، لازم است جلسهی دیگری برگزار شود و به نادرستی حرفهای خود اعتراف کنید.
اگر در اثر سهلانگاری شما گوشی همکارتان از روی میز افتاده و صفحهی آن شکسته، باید برای پیگیری تعمیر و پرداخت هزینههای تعمیر آن وقت بگذارید.
معذرت خواهی در قالب کلمات یک گام مهم در عذرخواهی و ابراز پشیمانی است. اما کار شما در اینجا تمام نمیشود و باید فرایند عذرخواهی را تکمیل کنید.
عذرخواهی خوب باید پرهزینه باشد
از جملهی جالبترین مطالعات در زمینهی عذرخواهی این است که عذرخواهی موثر بهتر است پرهزینه باشد تا برای طرف مقابل باورپذیر شود.
وقتی قطعهی یک خودروِ کاملاً نو خراب است و مشتری مجبور میشود چند بار به تعمیرگاه رفت و آمد کند، اینکه صرفاً یک قطعهی سالم جایگزین کنیم و بگوییم «شما از خدمات گارانتی بهرهمند شدید» نمیتواند او را راضی کند. شرکت باید نشان دهد که حاضر است برای به دست آوردن دل مشتری هزینهی بیشتری بدهد (شاید هزینهی رفت و برگشت یا یک هدیهی ویژه).
وقتی یک کسب و کار پرمخاطب در مقیاس ملی مشکلی در خدمترسانی پیدا میکند، صرفاً اعلام این نکته در قالب یک استوری اینستاگرامی یا ارسال پیامک عذرخواهی ممکن است نتواند رضایت مشتریان را تأمین کند. شاید مردم انتظار داشته باشند این شرکت هزینه کند و در رسانههای بزرگ (روزنامه، تلویزیون و …) آگهیهایی با مضمون عذرخواهی منتشر کند.
البته هزینه صرفاً به معنای هزینهی مادی نیست.
وقتی شما در صفحات خود در شبکههای اجتماعی یا در کامنتهای خود به کسی توهین میکنید یا در مورد او قضاوت اشتباهی انجام میدهید، نمیتوانید با تماس تلفنی یا ارسال پیامک یا پیام مستقیم، از او عذرخواهی کنید. چون با این کار هزینهی خود را کاهش دادهاید. شما باید به شکل عمومی عذرخواهی خود را مطرح کنید تا مشخص شود که حاضرید هزینهی اشتباه خود را بپردازید.
هر چقدر برای عذرخواهی بیشتر هزینه کنید، طرف مقابل صداقت شما را راحتتر خواهد پذیرفت.
طلب بخشش کنید
از طرف مقابل صریحاً بخواهید که شما را ببخشد. «من معذرت میخواهم» جملهی خوبی است اما کافی نیست. «تقاضا میکنم / انتظار دارم / خواهش میکنم من را ببخشید» جملهی دیگری است که باید بر زبان بیاورید.
درخواست بخشش میتواند این پیام را بدهد که شما «طرف مقابل را در جایگاه بالایی میبینید و برایش ارزش قائلید» و حاضرید از او «درخواست» داشته باشید.
اول حرفهای طرف مقابل را بشنوید
در بسیاری از کتابها و مقالات مرتبط با عذرخواهی با این جمله مواجه میشوید که: «در عذرخواهی عجله نکنید. عذرخواهی زودهنگام اثربخشی کمتری دارد.»
از این جمله گاهی به اشتباه چنین برداشت میشود که وقتی فهمیدیم اشتباه کردهایم نباید سریع عذرخواهی کنیم و بنشینیم تا زمان بگذرد و وقتی آبها از آسیاب افتاد، عذرخواهی خود را مطرح کنیم.
اما اصل ماجرا چیز دیگری است: گاهی اوقات در رابطهی عاطفی (زندگی شخصی) یا رابطه با مشتری (کسب و کار) رفتار اشتباهی انجام میدهیم و طرف مقابل از رفتار ما آسیب میبیند.
او ممکن است علاقه داشته باشد دربارهی این آسیب حرف بزند و بگوید که چه لطمههایی خورده است. اگر سریع حرف او را قطع کنیم و بگوییم: «بله. بله. درست میگویی. من اشتباه کردم» ممکن است چنین تلقی شود که حتی حوصله یا تحمل شنیدن تبعات اشتباه خود را ندارید.
با گوش دادن، طرف مقابل را آرام میکنید و اجازه میدهید که از نگاه خودش، تصویری از خطای شما و تبعات آن ترسیم کند.
حالا پس از گوش دادن به حرفهای او میتوانید عذرخواهی کنید و نشان دهید که از آنچه در اثر اشتباه شما روی داده متأسفید.
دوست عزیز.
شما با عضویت رایگان به عنوان کاربر آزاد متمم (صرفاً با تعیین نام کاربری و کلمهی عبور) میتوانید به حدود نیمی از چند هزار درس متمم دسترسی داشته باشید.
همچنین در صورت تمایل، با پرداخت هزینه عضویت، به همهی درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. فهرست برخی از درسهای مختص کاربران ویژه متمم را نیز میتوانید در اینجا ببینید:
فهرست درسهای مختص کاربران ویژه متمم
از میان درسهایی که در فهرست بالا آمده است، درسهای زیر از جمله پرطرفدارترین موضوعات هستند:
دوره MBA | مذاکره | کوچینگ | توسعه فردی
فنون مذاکره | تصمیم گیری | مشاوره مدیریت
تحلیل رفتار متقابل | تسلط کلامی | افزایش عزت نفس
چگونه شاد باشیم | هوش هیجانی | رابطه عاطفی
خودشناسی | شخصیت شناسی | پرورش کودکان هوشمندتر
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید دربارهی متمم بیشتر بدانید، میتوانید نظرات دوستان متممی را دربارهی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی میشناسند:
تمرین و مشارکت در بحث
به مواردی که دیگران از شما عذرخواهی کردهاند فکر کنید. آیا نمونه یا نمونههایی را به خاطر میآورید که بسیار موفق بوده باشد؟ یعنی واقعاً آنها را بخشیده باشید و رضایتتان تأمین شده باشد؟
چه رفتار یا ویژگی یا نکتهای در آن عذرخواهی (روش عذرخواهی یا کلمات و متن عذرخواهی) بوده که باعث شده آن معذرت خواهی موثر واقع شود؟
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مهارتهای ارتباطی و زبان زندگی به شما پیشنهاد میکند:
- مهارتهای ارتباطی (نقشه راه یادگیری)
- جستجوی نقاط ضعف ارتباطی: من در کدام بخش از مهارتهای ارتباطی نیازمند بهبود هستم؟
- ماتریس توانایی های ارتباطی
- فایل صوتی درباره مهارت ارتباطی | ارتباط، زبان زندگی است
- تاریخچه ارتباطات انسانی و تغییر انتظارات انسانها از مهارت ارتباطی
- قوانین مورفی در ارتباطات
- منظور از ارتباط موثر یا ارتباط اثربخش چیست؟ موانع ارتباط موثر کدامند؟
- چند نکته در مورد مهارت گوش دادن فعال و موثر
- خودافشایی چیست؟ | چگونه با خودافشایی مدیریتشده روابط خود را تقویت کنیم؟
- مهارت سوال پرسیدن | اصول، تکنیکها و روشهای طرح سوال
- مقایسه کلمات عینی و ذهنی
- اعتمادسازی در رابطه | آشنایی با روش های جلب اعتماد
- تعریف آسیب پذیری چیست؟ آیا باید بکوشیم آسیب ناپذیر باشیم؟
- پنجره جوهری | ابزاری برای شناخت بهتر خود و دیگران
- مهارت ارتباطی: زبان منفی – زبان مثبت
- عبارات توضیحی و استفاده از آنها در گفتگو، نگارش و مذاکره
- هر مقایسهای با نوعی قضاوت کردن همراه است
- جبر محیطی پنهان در گفتگوهای ما (مهارتهای ارتباطی)
- انواع سبک های ارتباطی | با هر سبک ارتباطی چگونه برخورد کنیم؟
- روش صحیح عذرخواهی | معذرت خواهی تاثیرگذار چگونه انجام میشود؟
- معرفی منابع: کتاب هفت چالش ارتباط دنیس ریورز
- کلمات و اصطلاحات مثبت جایگزین (یوفمیزم)
- درباره انتقاد کردن | چگونه انتقاد کنیم؟
- چرا در فضای آنلاین کمتر میتوانیم جلوی خودمان را بگیریم؟ | ODE چیست؟
- ارتباط دیجیتال | چند اصل برای بهبود کیفیت ارتباط ناهمزمان
- ویدئو کنفرانس | مزایا و معایب تماس تصویری چیست؟
- روش نوشتن نامه اداری | چند نکته درباره نامه نگاری و مکاتبات اداری
- سکوت قدرت درونگراها (قدرت سکوت) نوشته سوزان کین
- صراحت تمام عیار | راهنمایی برای ترکیب قاطعیت و انسانیت در محیط کار
- کتاب ارتباط بدون خشونت | زبان زندگی | مارشال روزنبرگ
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبتنام | اطلاعات بیشتر فهرست درسهای متمم
نویسندهی دیدگاه : جواد خوانساری
هیچ وقت فراموش نمی کنم آبان نود و هشت که اینترنت مملکت حدود دو هفته قطع شد و مردم در بهت و بی خبری مطلق بودند، وقتی که عاقبت شیر اینترنت رو قطره چکانی باز کردند و ما دوباره به دنیا متصل شدیم، من یکی از اولین جاهایی که سر زدم متمم بود.
و وقتی که صفحه متمم بالا اومد چشمم به پیامی افتاد با این مضمون که متمم به خاطر مشکلات مربوط به قطعی اینترنت پوزش خواسته و علاوه بر اون اعلام کرده به اندازه مدتی که دسترسی به اینترنت مقدور نبوده، اعتبار مشترکان متمم رو تمدید می کنه.
همش از خودم می پرسم چرا این پیام برای همیشه در ذهنم حک شد؟ به نظرم جوابش روشنه. در زمانی که هیچ مقام و مسؤلی نه تنها به عذرخواهی فکر نمی کرد بلکه با بیان بعضی حرفها بنزین روی آتیش می پاشیدند، عذرخواهی پُر هزینه متمم حکم آب روی آتیش رو داشت. و دست کم تونست جامعه مخاطبان خودش رو قدری تسکین بده.
۱. اثربخشی یا باورپذیری؟
اگر بخواهیم عنوان درس کنونی را به شکل دیگری بازنویسی کنیم، به باور من «راهکارهایی برای افزایش اثربخشیِ معذرتخواهی» میتواند عنوان مناسب دیگری باشد.
پیش از این در مورد ارتباط اثربخش در متمم خواندیم که(+):
شاید در نگاه اول به نظر برسد بررسی معذرتخواهی از زاویهی اثربخشی بیهوده است؛ مگر میشود به کسی بگویی «عذر میخواهم» و متوجه منظورت نشود؟
ممکن است حتی در بدترین عذرخواهیها هم همیشه پیاممان به دقت درک شود، اما آیا آنطور که میخواهیم تفسیر نیز میشود؟ آیا باورپذیر نیز است؟
پس بگذارید یک مرحله فراتر رویم و عنوان پیشنهادی جدیدی برای درس ارائه کنیم: «راهکارهایی برای افزایش اثربخشی و باورپذیریِ معذرتخواهی».
۲. پیشنهاد تعریفی از معذرتخواهی صحیح
در آخر با الهام از متمم میتوانیم بگوییم:
من معمولا وقتی فردی خود متوجه اشتباهش می شود و بطور صادقانه (و نه از روی اجبار و ترحم یا دلسیری) یک عذرخواهی کوچک (تنها ادای لفظ "عذر میخواهم") بکند، او را بخشیده و موضوع را فراموش میکنم. در غیر اینصورت اگر طرف سهوا متوجه اشتباهش نشود، سعی در تذکر دارم تا این موضوع تکرار نشود و اگر هم تعمدی در کار باشد، که دیگر نمی توان کاریش کرد.
همچنین هنگامی که خودم مرتکب خطا می شوم بهترین کار را در عذرخواهی سریع و صادقانه می بینم و مسائل حاشیه ای مثل این که مثلا من بزرگتر هستم یا غرور مردانه باعث نمی شود که شهامت عذرخواهی کردن نداشته باشم.
شناخت و بیان تبعات رفتار یا سخن اشتباه
وقتی طرف مقابل کاملا تبعات سخن خود را میشناسد و میپذیرد، کمی تسکین پیدا میکنم و راحتتر میتوانم ببخشم. همچنین سعی میکنم خودم هم قبل از غذرخواهی کاملا تبعات رفتار اشتباهم را تحلیل کنم.
تحمل هزینه پس از معذرت خواهی
وقتی ببینم حاضر است کمی بیشتر از هزینه تبعات رفتار یا سخن اشتباه خود را بپذیرد، سپر میاندازم! اما باید مطمئن شوم که هزینهای که میدهد، کمی (فقط کمی) بیشتر از هزینه واقعی آن رویداد اشتباه باشد. متقابلا خودم هم سعی میکنم چنین نکتهای را رعایت کنم تا معذرت خواهیام موثر باشد.
افزایش عزت نفس
تصور کنید اگر میتوانستیم به کلی احتمال ایجاد چالش و تعارض را کاهش دهیم، اتفاق بسیار مثبتی میافتاد. یک راه این است که طرفین گفتگو آنقدر عزت نفس خود را افزایش دهند که آستانه تحملشان ارتقا یابد. چنین ویژگی را خودم دارم. یعنی به آسانی از رفتار و سخنان تلخ اطرافیان و همکاران آزرده خاطر نمیشوم.
تکرار نکردن اشتباه
به نظرم مهمترین بخش ماجرا این است که تا حد زیادی مطمئن شوم که این رفتار منفی تکرار نمیشود. وقتی به این اطمینان رسیدم (تا ۸۰ درصد)، کافیست تا کاملا عذرخواهی را بپذیرم، یا عذرخواهی خودم را موفقیت آمیز تلقی کنم.
شنونده بودن
یکی از مهمترین ویژگیهای کسی است که عذرخواهی میکند. اگر در جایگاه عذرخواهی هستم، حتما سعی میکنم ۶۵ درصد گوش کنم و باقیمانده را حرف بزنم. چون در مواردی که با حرفم طرف مقابلم را ناراحت میکنم، معمولا طرف مقابل حرفهای ناگفته زیادی دارد که دوست دارد من بشنوم اما چون آنقدر از من دلخور است که حتی دوست ندارد با من رودررو شود، پس قطعا نیاز به گوش شنوا خواهد داشت.
نکات مهم
۱.به نظرم در اغلب موارد، طرف عذرخواهی کننده اگر موفق آمیز این کار را بکند، چه از نگاه فرد ناراحت و چه از نگاه ناظرین، اعتبار و احترام بیشتری کسب میکند. چون پیشقدم شده و اهمیت ارتباط و تعامل را درک میکند و حاضر است برای ترمیم آن هزینه دهد. چنین شخصی مسوولیت بیشتری در قبال تعامل احساس میکند.
۲.طبق دیدگاه و تمرین درس قبل اگر بخواهم از فرد هیجان زده(همراه با ویژگی تعامل اجتماعی بالا و برتری طلبی زیاد) معذرت خواهی کنم، ترجیح میدهم درون نگر باشم. یعنی دقیقا نقطه مقابل!
روبه رشد باشید؛ پایدار و مستمر
یعقوب دلیجه
با تقاضای عذرخواهی از خانواده ارزشمند متمم فقط توضیحی در این زمینه که به ذهنم می رسه رو بجای مثال میگم.
گاهی اوقات که بعضی از مباحث متمم رو میبینم خودآگاه و ناخودآگاه یاد درس تفکر سیستمی میفتم. شاید بیشترمون در بحث عذرخواهی به صورت مسئله و پذیرش یا رد اشتباه خودمون فکر میکنیم درحالیکه نحوه گفتن اون بیشتر اوقات برامون یه مسئله پیش پا افتادست.
عده ای اصلا به مرحله قبول خطا نمی رسن. عده ای دیگه به این مرحله می رسن ولی عذرخواهی نمی کنن و عده ای هم عذرخواهی میکنن ولی اگه اینکارو انجام نمی دادن سنگین تر بودن.
خیلی وقت پیش توی یه مجلس ترحیم، در یک جمع خودمونی حدود ۶ یا ۷ نفر از بزرگای فامیل کنار حوضی داشتن وضو میگرفتن. یکی از بزرگا که در اکثر مجالس در حال موعظه و پند به دیگرانه، وقتی که نحوه وضوی فلانی رو دید گفت: فلانی اینهمه مدت داشتی اینطوری وضو میگرفتی؟؟ اینکه اشتباهه. فلانی برگشت و گفت به فرض که شما راست میگی، ولی اینو توی جمع نمیگن و یه گوشه کناری به آدم یاد می دن. بزرگ فامیل برگشت و گفت: اینجا که بجز من و شما و علی و حسن و محسن و حسین و سجاد و … که کسی نیست و با گفتن این جمله موجبات شادی ما رو فراهم کرد.
البته موجبات تفکر عمیق درباره خیلی چیزها رو هم به نحوی فراهم کرد.
راستی
یه خاطره ی دیگه هم دارم از برند گز کرمانی که در اصفهان است
به خاطر رفتار نا مناسب یکی از کارکنانش به شماره ی شکایات پیام فرستادم و بعد از یک ساعت آقای کرمانی صاحب برند شخصا با من تماس گرفته و عذرخواهی کردند و اصرار کردند که جبران کنند که من نپذیرفتم ولی هرگز اون خاطره رو فراموش نکردم و برای همه تعریف می کنم و همیشه هم گز کرمانی می خرم
انتشارات هورمزد یک عذرخواهی واقعی انجام داد
کتابی از کتابفروش خریدم که صحافی اش خوب نبود و ورق ورق شد وقتی با انتشارات تماس گرفتم به سرعت دو تا کتاب نو و با صحافی خوب برای من ارسال کردند و اصلا کتاب های قبلی رو از من نخواستند با این که یکی از کتاب های قبل سالم بود
برای همیشه این برند در ذهن من حک شد و همیشه اونو به دیگران معرفی می کنم و هر وقت کتابی می خوام بخرم اول سرچ می کنم ببینم این انتشارات اونو داره یا نه اگه نداشت از انتشارات دیگه می خرم
در صورتی که اگه این کارو نکرده بود کاملا برعکس می شد و هرگز از این انتشارات کتابی نمی خریدم
یادمه سالیان پیش تویوتا با شیوه عذرخواهیش نه تنها آبروش رو حفظ کرد بلکه تصویر برندش رو رو بشدت بهبود داد. تا جایی که خاطرم هست بعلت نقص فنی که خودروهاش داشتند حدود چند میلیون خودرو رو از جاهای مختلف جهان جمع آوری کرد.
این تعداد ماشین و مقیاسی که خودروها جمع شدند و شیوه ای که تویوتا عذرخواهی کرد تا حالا به عنوان یه نمونه موفق نقل میشه و جایگاه این شرکت رو از نظر مدیریت و احترام به مشتریان به شدت افزایش داد.
زمانی که دانشجو بودم با یکی از صمیمی ترین دوستام سر یه موضوع کوچکی بحثمون شد و اون بحث، به صورت غیر قابل کنترلی بالا گرفت و از اون شب تا یه هفته با هم حرف نزدیم.
هر دوتامون به طرز عجیبی ناراحت بودیم و از کاری که کرده بودیم شگفت زده، بقیه دوستان نیز شگفت زده تر.
یه شب بدون اینکه هیچ فکری در مورد عذرخواهی بکنم، بدون مقدمه یه شام درست کردم رفتم پیشش گفتم شام خوردی؟ گفت نه… نشستیم باهم شام خوردیم… . حتی یه کلمه هم در مورد اتفاق پیش اومده حرف نزدیم…
ولی اون حس پشیمانی از رفتار گذشته و اون حس شوق رابطه دوباره تو چشمامون فوران میکرد، همین باعث شد که سریع یخ هامون آب بشه و دوباره رابطمون مثل قبل بشه…
اون دوستم هنوزم یکی از بهترین دوستانه که همیشه باهاش تعامل دارم و بی نهایت دوسش دارم.
یک بار استاد سر کلاس یکی از دانشجویان بیرون کرد اون روز خیلی عصبانی بود اما جلسه بعد جلو همه داشنجویا ازش عذر خواهی کرد با اینکه سال ها میگذره این حق پذیری استاد تو ذهنم مونده
برداشتی که من از درس داشتم این بود که:
پشیمانی چیزی نیست که طرف مقابل از ما بشنوه بلکه حالتی هستش که در ما باید ببینه.
این نکات و توصیهها هم نباید باعث بشه با یک لحن مصنوعی، جملات پیشنهادی نویسنده را تکرار کنیم. این کار ممکنه درمورد عذرخواهی به صورت مجازی و از طریق پیامرسانها بد نباشه اما اگر تسلط عمیقی بر این مهارت و هنر پیدا نکنیم، احتمالا در برخوردهای حضوری، باید از طرف مقابل چند لحظه وقت بگیریم، بیاییم به این صفحه و شروع کنیم به خواندن جملات از رو :)))
هنگام عذرخواهی کسی، به نظرم چیزی که مهمه اینه که پشیمونی رو در لحن و چهره ی طرف مقابل ببینی. گاهی طرف با زبون داره عذرخواهی می کنه، اما انگار کسی وادارش کرده و داره به خودش فشار میاره تا کلمه ی عذرخواهی رو به زبون بیاره. کارمند کتابخونه ی دانشگاه برخورد بدی با من داشت و چون سنی ازش گذشته بود گفتم به مدیرش تذکر بدم بهتره. گرچه مدیرش هم رفتارش رو توجیه کرد، ولی فقط وقتی عذرخواهی کرد که من گفتم به خاطر این رفتار همیشگی بد، به معاونت میرم و تازه اون موقع بود که با فشار و صدای اهسته من کلمه ی عذرخواهی رو شنیدم. اتفاق بدی بود! چون با کتابخونه سرو کار زیادی دارم، هر موقع میرم میگم کاشکی اصلا به روی خودم نمیاوردم، الان ممکنه هر لحظه به هر دلیلی اینجا بهم یه گیری بدن!
وقتی میبینم که ما با یه عذرخواهی ساده چقدر میتونیم روی طرف مقابلمون تاثیر بذاریم و دریغ میکنیم قلبم به درد میآ..من در دوران حاملگی طبق معمول همیشه به آزمایشگاه رفته بودم و وقتی جواب آزمایش رو بردم برای دکتر..گفتن پلاکت خونت خیلی بالاست و هرچه زودتر برو متخصص خون شناسی این که به ما چه گذشت بماند..از چند روز نخوابیدن خودم و خانوادم تا نذر گوسفند و … . فکر میکردم دارم میمیرم..خلاصه به سختی رفتم پیش آنکولوژیست و گفتن باید آزمایش تکرار شه..رفتم یه آزمایشگاه دیگه و از دو طریق پلاکت ها رو شمردن و گفتن همه چیز طبیعیه و آزمایشگاه اول اشتباه کرده منم بخاطر استرسی که تو اون دوران خاص بهم وارد شد و اینکه خواستم جلوی تکرار اون رو بگیرم از آزمایشگاه شکایت کردم..چند روز بعد دکتر آزمایشگاه اولی به من زنگ زدن که چرا رفتی شکایت کردی؟پاشو بیا آزمایشگاه باهم صحبت کنیم نیازی به شکایت نبوده..دوباره چند روز بعد زنگ زدن که چرا نیومدید و اینا.این بار رفتم به امید اینکه میخواد ابراز ناراحتی کنه و شرمنده باشه و … که دیدم نه بابا ازین خبرا نیست.منو فرستاد دوباره ازم خون گرفتن و گفت بله طبیعیه😱پول این ازمایشم ازتون نمیگیرم..گفتم اینو که من خودمم میدونستم فقط منو کشیدین اینجا دوباره از من خون بگیرید..شما همون موقع باید به این فکر میکردید که چرا این آیتم غیرعادیه و تقاضای تکرار آزمایش میکردید..خلاصه نه شکایت من به جایی رسید نه عذرخواهی کلامی شد..نه هیچ چیز دیگه ای..
یکی از عذرخواهی های به یادموندنی هم از خانوم خیاطی دارم که سرطان امانش نداد و از پیش ما بردش..من یه مدل مانتو بهشون داده بودم که ظاهرا یادشون رفته بود و یه مدل دیگه دراورده بودن که انصافا بد هم نبود ولی مدل من نبود..وقتی دیدن من تعجب کردم خودشون هم خیلی ناراحت شدن و گفتن اصلا غصه نخوری عطیه جان خودم میرم جفت پارچتو پیدا میکنم همون مدلی که دوست داری میدوزم و همین کارم کردن و هرچی ما اصرار کردیم که خودمون هزینش رو بدیم قبول نکردن و کلی هم عذرخواهی کردن و عملا اون دوخت لباس همش براشون ضرر داشت..(بیشتر آدمها ولی تو این جور مواقع خودشونو میزنن به اون راه مثلا اصرار میکنن که مدلت همون بوده و اصلا این مدل بهتره و حتی حاضر نیستن به زبان بگن عذرمیخوام اشتباه کردم فراموش کردم..بلخره همه ما آدمیم همدیگه رو درک میکنیم)ببخشید که طولانی شد
یک مدیری داشتم که قضاوت های عجولانه و نادرستی را در مورد ارزیابی عملکرد تیم داشت و این باعث شده بود بسیاری از افراد، از افزایش حقوق و پاداش بهره مند نشوند فقط به دلیل سهل انگاری مدیر در ارزیابی صحیح عملکردشان.
بعد از صحبت با مدیر مربوطه، ایشان از همه عذرخواهی کردند ولی کارشان را در دوره های ارزیابی عملکرد آینده اصلاح نکردند!
نهایتا منجر به سلب اعتماد تیم از ایشان شد و میزان ریزش نیروها به دلیل این رفتار، بسیار افزایش پیدا کرد.
بنابراین، به نظر من واقعا نشان دادن تلاش در عمل برای جبران اشتباه، خیلی حیاتی است و صرفا یک عذرخواهی ساده، بدون تلاش برای جبران، ممکن است به مسائل بدتری هم در آینده منحر شود و اعتمادی که سلب شود، به راحتی بر نمی گردد.
یکی از مواردی که منو تسکین میبخشه اینه که طرف مقابلم متوجه بشه که اشتباه کرده و دنبال توجیه کردن نباشه. همین چند وقت پیش که ناراحتیم رو به دوستم ابراز کردم اول دست به توجیه زد. منم تا تونستم در برابر هر توجیهش یک جوابی دادم که ردش کنم. در نهایت دیگه توجیهی برای گفتن نداشت. بعد دیدم به فکر فرو رفته. اون کاری که با من کرده بود قابلیت جبران نداشت که انتظار داشته باشم در عمل کاری انجام بده. اما حرفی زد که واقعا ارومم کرد و باعث شد ببخشمش.
گفت: واقعا خداروشکر که امروز با هم بیرون اومدیم و تو بهم نشون دادی چنین اشتباهی رو دارم و اگر نمیگفتی معلوم نبود چند بار دیگه با افراد دیگه این کار رو انجام بدم و نیاز داشتم که یک نفر بیاد و من رو به خاطر این رفتارم دعوا کنه.
با سلام.
یکی از مسائلی که من خیلی باهاش روبه رو شدم این هست که هیچکسی مسئولیت کارهاشو قبول نمیکنه و به عبارتی دیگه گردن نمیگرن خطاهاشونو.
و شروع میکنم به دلیل آوردن که چون این اتفاق افتاد من اینطور عمل کردم و چون فلانی این کارو انجام داد من نتونستم درست عمل کنم و خودشونو از زیر خطاشون میکشن بیرون به قول یاسر بختیاری مقصر اصلی یعنی بغل دستی.
ممنون از سایت متمم
مقوله "عذر خواهی " نیز گاها دچار سیاسی بازی میشود. یعنی فرد به جای استفاده از عذرخواهی برای ایجاد یک ارتباط اخلاقی و متعهدانه از این کار به عنوان یک روش برای برند سازی خود استفاده میکند که یعنی من جرات و منش عذرخواهی رو هم دارم. درس به درستی اشاره کرده که عذرخواهی صرفا در کلام نیست ، ایجاد تعهد برای عدم تکرار و جبران آسیب های وارد شده خیلی مهم است. من به شخصا سعی خواهم کرد تمرین این درس رو در عمل انجام بدم شاید بتوانم این درسش رو به یک مهارت برای خودم تبدیل کنم.
به نظرم یکی از مواردی که میتونه باعث بشه عذرخواهی یک نفر را قبول کنم میزان خلوصی هستش که هنگام عذر خواهی داره. البته رفتارش برای جبران در آینده هم تاقیر بسزایی داره و در طول زمان دیده میشه. اما اون لحظه که ناراحتی و احساس بی اعتمادیت به ۱۰۰ رسیده اینکه طرف مقابل با خالصانه و عمیقا ازت عذرخواهی کنه خیلی مهمه.
حالا این عذر خواهی اگر از طریق تماس تلفنی باشه از لحن حبت کردن مشخص میشه. ما آدمها میتونیم احساسات هم دیگه را حتی از کیلومترها فاصله و تنها با صدا درک کنیم و تشخیص بدیم. در عذرخواهی های حضوری هم زبان بدن و چشم ها خیلی میتونه میزان پشیمانی و خلوصی که در صحبت کردن داریم نشون بده.
همیشه تو ذهنم این بود ادمای بزرگ اشتباه نمی کنند که بخواهند حتی معذرت خواهی کنند
اما خوندن این مطالب احساسمو خیلی خوب کرد اینکه ما اشتباه می کنیم و عذر خواهی چقدر مهم و چطور باید انجام بشه.
در یکی از کشیکهای اخیرم در اتفاقات ، رزیدنت سال یک( دانشجوی تخصص)رفتار نامناسبی با من داشت، ک حتی همکاران خودش وقتی رفتار و لحن نامناسب او و بی تقصیری من را دیدند، او را صدا زدند و مانع ادامه بحث بین ما شدند، من واقعا ناراحت بودم و به گونه ای بود ک در کشیک آن شب حتی ثانیه ای نخوابیدم با اینکه کار چندانی نبودچون ذهنم درگیره لایه های پنهان این موضوع و بحث شده بود، اولین باری بود در کل دوره بیمارستان همچین رفتاری میدیدم
کشیک بعدی هم تصادفا با خود او بود، ولی کاملا ب نظر میرسید پشیمان هس از رفتارخود، با توجه ب اینکه کاملا رفتارش عوض شده بود وسعی داشت جبران کند، من هم سعی کردم فراموش کنم و ببخشم، نکته موثر این عذرخواهی بنظرم در قسمتی بود ک واضحا سعی در جبران داشت و در عمل رفتارش عوض شده بود نه صرفا با حرف
من فکر می کنم در بحث معذرت خواهی بحث احساسی ماجرا خیلی پر رنگ تره تا بعد منطقی اون. فکر می کنم یه معذرت خواهی وقتی موفق هست که یه پل احساسی قوی بین دو طرف ماجرا ایجاد کنه.
یکی بیاد موندنی ترین معذرت خواهی عمرم زمان دبیرستان بود وقتی من از یکی از دوستانم ناراحت شدم تا فهمید که ناراحتم ( حتی با اینکه کار خیلی مهمی داشت)، کارشو کنسل کرد و فورا اومد پیش من تا از دلم در بیاره و حرفی که زد تا همین الان تو ذهنم هک شده “تا از دلت در نیارم هیج جای دیگه ای نمیرم و هیچ کار دیه ای نمی کنم”. من می دونستم چقدر در اون لحظه مشغله داره ولی اینکه می دیدم من انقدر براش با ارزش هستم که تمام کارهاشو بخاطر من کنسل کرده و اومده تا از من عذرخواهی بکنه، انقدر حس فوق العاده ای بهم دست داد که تمام اون حس ناراحتیمو از بین برد.