منظور از دیدگاه مبتنی بر منابع (RBV) چیست؟

اگر چه همهی بحث استراتژی را نمیتوان در رقابت خلاصه کرد، اما این واقعیت هم انکارناپذیر است که بخش مهمی از استراتژی و تفکر استراتژیک، به رقابت اختصاص یافته است.
همچنین برخی از شناختهشدهترین دانشمندان این حوزه (از جمله مایکل پورتر و جی بارنی) تقریباً تمام عمر دانشگاهی خود را به مفاهیمی مانند رقابت و مزیت رقابتی اختصاص دادهاند.
وقتی یک کارآفرین میخواهد به سراغ راهاندازی یک کسب و کار جدید برود، احتمالاً همه چیز از یک ایده آغاز میشود. سپس در ادامه موضوعاتی مانند ارزش آفرینی، طراحی مدل کسب و کار و تدوین طرح کسب و کار مطرح میشوند.
اما مرحلهی بعدی، پرداختن به رقابت است: با افراد و کسب و کارهای دیگری که محصولات مشابه ما دارند چه کنیم؟
در اینجا دو دیدگاه متفاوت وجود دارد که یکی را میتوان دیدگاه مبتنی بر بازار و دیگری را دیدگاه مبتنی بر منابع نامید. در این درس قصد داریم این دو دیدگاه را به صورت مختصر معرفی کنیم.
دیدگاه مبتنی بر بازار (Market-based View)
اگر به سراغ تحلیل SWOT بروید، احتمالاً رقیبان و ویژگیهایشان را در بخشهای فرصت (O) و تهدید (T) طبقهبندی خواهید کرد (که البته درست هم هست).
این همان شیوهای است که تقریباً از سالهای ۱۹۶۰ میلادی رواج داشته و نامدارترین فردی که رقابت را از این منظر دیده و بررسی کرده، مایکل پورتر است (با وجودی که پورتر دانشمند شناختهشدهی این حوزه است، باید به خاطر داشته باشیم که این دیدگاه قبل از او هم وجود داشته است).
مایل پورتر رقابت را چالش اصلی کسب و کارها و صنایع میدید و به همین علت، معتقد بود (+):
خروجی این طرز تفکر، همان چیزی است که پورتر به آن جایگاه یابی (Positioning) میگوید. پورتر میگوید برای پیروزی در بازی رقابت، باید به وضعیت بازار و بازیگران آن نگاه کرده و سپس، جایگاه (Position) خود را در میان آنها انتخاب کنید.
به عنوان مثال، تصمیم بگیرید ارزانترین محصول را در میان رقبا عرضه کنید؛ یا اینکه محصولی متمایز از رقبا ارائه کنید؛ و یا اصلاً به سراغ گوشههای خلوت بازار (Market Niches) بروید تا جایگاه خاص خود را بیابید و از فشار رقابت هم، تا حدی در امان باشید.
این نوع نگاهِ از بیرون به درون را اصطلاحاً رویکرد مبتنی بر بازار یا Market-based view و به صورت مخفف MBV مینامند.
رویکردی که ابتدا وضعیت بازار را میبیند و سپس با خود میاندیشد که من در این وضعیت، چه میتوانم بکنم و چه جایگاهی میتوانم داشته باشم؟
دیدگاه مبتنی بر منابع (Resource-based View)
دیدگاه مبتنی بر بازار – که با کمی اغماض میتوان آن را دیدگاه پورتری نیز نامید – چند دهه به عنوان دیدگاهِ غالب در استراتژی رقابتی مطرح بود و هرگاه بحث از رقابت و رقیبان پیش میآمد، بلافاصله این سوال مطرح میشد که: شما دنبال چه جایگاهی در بازار هستید؟
از این منظر، مقالهی جی بارنی در سال ۱۹۹۱، نقطهی مهمی در تاریخ استراتژی محسوب میشود. بارنی در مقالهای با عنوان منابع بنگاهها و مزیت رقابتی پایدار بر این نکته تأکید کرد که استراتژیستها ارزش منابع سازمانی را چندان که باید، جدی نگرفتهاند (+).
بارنی معتقد بود که در تحلیلهای دیگران (به طور مشخص به پورتر اشاره میکند) دو نکته دیده نشده است:
دوست عزیز.
دسترسی کامل به این درس برای کاربران ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
با عضویت به عنوان کاربر ویژهی متمم، علاوه بر دسترسی به این مطلب، به سایر بحثهایی هم که تحت عنوان تفکر استراتژیک مطرح میشوند دسترسی پیدا میکنید.
همچنین با فعال کردن اشتراک ویژه به درسهای بسیار بیشتری دسترسی پیدا میکنید که میتوانید فهرست آنها را در اینجا ببینید:
فهرست درسهای مختص کاربران ویژه متمم
البته از میان درسها و مطالب مطرح شده، ما فکر میکنیم شاید بهتر باشد ابتدا مطالعهی مباحث زیر را در اولویت قرار دهید:
تصمیم گیری | مدیریت در شرایط ابهام
دوره MBA (پیگیری منظم مجموعه درسها)
چند پرسش، و پاسخ آنها
هر یک از استراتژیهای مبتنی بر منابع و مبتنی بر بازار در چه شرایطی مناسب هستند؟پاسخ قطعی به این سوال وجود ندارد. اما بارنی در مقالهی خود، تأکید میکند که استراتژی مبتنی بر بازار، اغلب در مواردی مناسب است که بازار دارای ثبات نسبی باشد. اما در شرایط ابهام و وضعیتی که ثبات کافی وجود ندارد، تمرکز بر منابع داخلی و تدوین استراتژی بر اساس آنها میتواند موفقتر باشد.
آیا میتوانیم بگوییم استراتژیهای RBV و MBV هر کدام، نیمی از ماتریس SWOT را مورد توجه قرار دادهاند؟
چنین تعبیری چندان دقیق نیست. چون همانطور که در درس اشاره شد، این دو استراتژی صرفاً بر سر اولویتها اختلاف دارند. در عین حال، این نوع تفکیک (تقسیم کردن SWOT به دو بخش بر اساس دو دیدگاه) در بسیاری از کتابهای استراتژی نیز رایج است.
تمرین و مشارکت در بحث
غیر از مثالهایی که در درس مطرح شد، چه مثالهای دیگری از استراتژی مبتنی بر منابع و استراتژی مبتنی بر بازار در ذهن دارید؟
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر استراتژیک به شما پیشنهاد میکند:
- تفکر استراتژیک (معرفی درس)
- معرفی یک مدل تفکر استراتژیک | الگوی پنج بخشی لیدکا
- تحلیل SWOT چیست؟ | آشنایی با ماتریس SWOT
- منظور از دیدگاه مبتنی بر منابع (RBV) چیست؟
- منابع و مدیریت منابع (Resource Management)
- فایل صوتی مدیریت منابع: چگونه در ارزیابی منابع خطا میکنیم؟
- فایل صوتی مدیریت منابع: ظرفیت جذب منابع و پرورش آنها
- فایل صوتی مدیریت منابع: استهلاک و پرورش منابع
- تعریف منابع سازمانی
- تحلیل استراتژیک منابع | مدل VRIO
- درباره شیوه مدیریت هزینه و ثروت
- کتاب رقابت برای آینده (نوشته گری همل و پراهالاد)
- کتاب استراتژی اقیانوس آبی (معرفی + خلاصه)
- موفقیت در رقابت یا رهایی از بازی رقابت؟
- ویژگی رقابت سالم
- آیا این تصمیم، یک تصمیم استراتژیک است؟ ویژگی های تصمیم استراتژیک
- استراتژیست کیست؟ ذهن استراتژیست چه چیزهایی را میبیند؟
- کاربرد تفکر استراتژیک در مواجهه با روندهای جدید (مثال اطلاعات فوری)
- انتخاب استراتژیک و ارزیابی شرایط دنیای واقعی (Reality Check)
- موانع تفکر استراتژیک و نگاه استراتژیک به کار و زندگی
- ابزارهای تقویت تفکر استراتژیک | آنالوژی
- سناریو چیست؟ نقش سناریو نویسی در تقویت تفکر استراتژیک
- چند نکته در سناریو نویسی برای یک استراتژیست: آرکتایپ های سناریو
- تحلیل استراتژیک منابع | محاسبه سود و ارزیابی هزینه
- خریدن یا ساختن؟ | مقدمهای بر تعریف برونسپاری
- برون سپاری چیست؟ | مزایا و معایب و مشکلات برون سپاری
- تعریف اکوسیستم چیست؟
- مبانی تحلیل اکوسیستم ها
- فیل سفید در استراتژی، مدیریت و کسب و کار
- اگر میخواهید ذهن تحلیل گر داشته باشید، از اهمیت الگوها غافل نشوید
- پیتر شوارتز – متخصص آینده پژوهی و سناریو نویسی در تحلیل استراتژیک
- کتاب از خوب به عالی | جیم کالینز
- کتاب ساختن برای ماندن | جیم کالینز و جری پوراس
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبتنام | اطلاعات بیشتر فهرست درسهای متمم
نویسندهی دیدگاه : امیرحسین کامیابی
تصمیم درباره اینکه مهاجرت کنم یا نکنم
فردی که معتقد است شرایط فعلی کشورش از هر نظر( اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و...) برای زندگی و کار مناسب نیست و برای اینکه بتواند زندگی و آینده بهتری را تجربه کند، باید به کشوری که شرایط عمومی بهتری دارد، مهاجرت کند( دیدگاه مبتنی بر بازار)
در مقابل فردی که برای چنین تصمیمی سوالات زیر را از خود می پرسد، دیدگاهش مبتنی بر منابع است:
آیا قلبا دوست دارم در کشوری دیگر به زندگیم ادامه دهم؟ آیا حاضرم از دوستان، خانواده و تمامی عزیزانی که از بودن در کنار آنها لذت می برم، دل بکنم؟ آیا منی که شغلم نویسندگی است و سالها نویسندگی به زبان مادری را تجربه کرده ام، حاضرم از زبان مادری خودم به دور باشم؟ آیا صحیح است، امکانات و منابع ارزشمندی که سالها برای پرورش آنها تلاش کرده ام را صرفا به دلیل نامناسب بودن شرایط کشورم رها کنم؟ آیا می توانم خود را با فرهنگها و آداب و رسوم کشور جدید تطبیق دهم؟ من دوست دارم کارآفرینی کنم و کسب و کار شخصی خودم را داشته باشم. آیا در کشور جدید این امکان را به اندازه کشور خودم خواهم داشت؟ من به دنبال این هستم که برند شخصی قدرتمندی داشته باشم. آیا این کار در کشور فعلی راحت تر خواهد بود یا در کشوری دیگر؟