منظور از دیدگاه مبتنی بر منابع (RBV) چیست؟

اگر چه همه‌ی بحث استراتژی را نمی‌توان در رقابت خلاصه کرد، اما این واقعیت هم انکارناپذیر است که بخش مهمی از استراتژی و تفکر استراتژیک، به رقابت اختصاص یافته است.

هم‌چنین برخی از شناخته‌شده‌ترین دانشمندان این حوزه (از جمله مایکل پورتر و جی بارنی) تقریباً تمام عمر دانشگاهی خود را به مفاهیمی مانند رقابت و مزیت رقابتی اختصاص داده‌اند.

وقتی یک کارآفرین می‌خواهد به سراغ راه‌اندازی یک کسب و کار جدید برود، احتمالاً همه چیز از یک ایده آغاز می‌شود. سپس در ادامه موضوعاتی مانند ارزش آفرینی، طراحی مدل کسب و کار و تدوین طرح کسب و کار مطرح می‌شوند.

اما مرحله‌ی بعدی، پرداختن به رقابت است: با افراد و کسب و کارهای دیگری که محصولات مشابه ما دارند چه کنیم؟

در این‌جا دو دیدگاه متفاوت وجود دارد که یکی را می‌توان دیدگاه مبتنی بر بازار و دیگری را دیدگاه مبتنی بر منابع نامید. در این درس قصد داریم این دو دیدگاه را به صورت مختصر معرفی کنیم.

دیدگاه مبتنی بر بازار (Market-based View)

اگر به سراغ تحلیل SWOT بروید، احتمالاً رقیبان و ویژگی‌هایشان را در بخش‌های فرصت (O) و تهدید (T) طبقه‌بندی خواهید کرد (که البته درست هم هست).

این همان شیوه‌ای است که تقریباً از سال‌های ۱۹۶۰ میلادی رواج داشته و نامدارترین فردی که رقابت را از این منظر دیده و بررسی کرده، مایکل پورتر است (با وجودی که پورتر دانشمند شناخته‌شده‌ی این حوزه است، باید به خاطر داشته باشیم که این دیدگاه قبل از او هم وجود داشته است).

مایل پورتر رقابت را چالش اصلی کسب و کارها و صنایع می‌دید و به همین علت، معتقد بود (+):

خروجی این طرز تفکر، همان چیزی است که پورتر به آن جایگاه یابی (Positioning) می‌گوید. پورتر می‌گوید برای پیروزی در بازی رقابت، باید به وضعیت بازار و بازیگران آن نگاه کرده و سپس، جایگاه (Position) خود را در میان آن‌ها انتخاب کنید.

به عنوان مثال، تصمیم بگیرید ارزان‌ترین محصول را در میان رقبا عرضه کنید؛ یا این‌که محصولی متمایز از رقبا ارائه کنید؛ و یا اصلاً به سراغ گوشه‌های خلوت بازار (Market Niches) بروید تا جایگاه خاص خود را بیابید و از فشار رقابت هم، تا حدی در امان باشید.

دیدگاه مبتنی بر منابع (Resource-based View)

دیدگاه مبتنی بر بازار – که با کمی اغماض می‌توان آن را دیدگاه پورتری نیز نامید – چند دهه به عنوان دیدگاهِ غالب در استراتژی رقابتی مطرح بود و هرگاه بحث از رقابت و رقیبان پیش می‌آمد، بلافاصله این سوال مطرح می‌شد که: شما دنبال چه جایگاهی در بازار هستید؟

از این منظر، مقاله‌ی جی بارنی در سال ۱۹۹۱، نقطه‌ی مهمی در تاریخ استراتژی محسوب می‌شود. بارنی در مقاله‌ای با عنوان منابع بنگاه‌ها و مزیت رقابتی پایدار بر این نکته تأکید کرد که استراتژیست‌ها ارزش منابع سازمانی را چندان که باید، جدی نگرفته‌اند (+).

بارنی معتقد بود که در تحلیل‌های دیگران (به طور مشخص به پورتر اشاره می‌کند) دو نکته دیده نشده است:

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر استراتژیک به شما پیشنهاد می‌کند: