کتاب در باب زبان و زبانشناسی | ۶۰ گفتار مختصر و مفید
در میان شاخههای مختلف دانش، زبانشناسی از آنهایی است که هم دور به نظر میرسد و هم نزدیک. دور از آن جهت که حوزهای بسیار تخصصی با زیرشاخهها، گرایشها و رویکردهای متنوع است و کمتر کسی میتواند به سادگی مدعی شود که در این حوزه متخصص است. و نزدیک از آن جهت که سوالهای زبانشناسی سوالهایی آشنایند که بسیاری از ما در خلوت خود به آنها اندیشیدهایم و یا با دیگران در مورد آنها صحبت کردهایم.
مثل هر رشتهٔ دیگری، در زبانشناسی هم کتابهایی مقدماتی هست که علاقهمندان میتوانند آشنایی با این رشته را با خواندن آنها آغاز کنند (کتاب مقدمهای بر زبان یا An Introduction to Language نوشتهٔ فرامکین و رادمن از جملهٔ این کتابهاست). اما حتی خواندن کتابهای مقدماتی هم فرصت و حوصلهای میطلبد که شاید برای همه فراهم نباشد. چون بسیاری از آنها برای مخاطبان دانشگاهی تألیف و تدوین شدهاند.
اگر میخواهید اندکی با زبانشناسی و زیرمجموعههای آن و نمونههایی از پرسشهای مطرح در این حوزه آشنا شوید، و در عین حال کتابهای تخصصی این حوزه را مناسب و متناسب خود نمیبینید، کتاب در باب زبان و زبانشناسی میتواند نقطهٔ آغاز آشنایی شما با دنیای زبانشناسی باشد.
در ادامه کمی به محتوای این کتاب، داستان شکلگیری آن و کیفیت ترجمهاش میپردازیم.
داستان شکلگیری کتاب در باب زبان و زبانشناسی
سال ۲۰۰۵ در کشور آمریکا سال زبانها (Year of Languages) نامیده شد. هدف نامگذاری این بود که مقولهٔ زبان جدیتر گرفته شود و گفتگو دربارهٔ اهمیت زبان و موضوعات مرتبط با آن جای خود را در بین مردم باز کند (+).
یکی از برنامههای جالبی که در آن سال اجرا شد، برنامهٔ رادیویی «گفتن از گفتن / Talkin’ about Talk» بود که در آن هر روز یکی از متخصصان مطرح زبانشناسی حدود پنج دقیقه دربارهٔ یکی از مباحث زبانشناسی صحبت میکرد. فایلهای صوتی آن برنامهها هنوز هم موجود است و میتوانید آنها را دانلود کرده و گوش دهید (اینجا).
حدود یک سال بعد، نسخهٔ متنی آن برنامهها با ویرایش ریکرسون و هیلتون در قالب کتاب زبانشناس پنجدقیقهای / The Five Minute Linguist» به بازار عرضه شد. ۶۰ گفتار کوتاه در کنار یکدیگر، کتابی ساده، کمحجم و جذاب را شکل دادند که میتواند دریچهای برای آشنایی با جهان زبانشناسی باشد.
محتوای کتاب در باب زبان و زبانشناسی
از آنجا که گفتارهای کتاب، متن برنامههای پنجدقیقهای هستند، اغلب آنها سه یا چهار صفحه را به خود اختصاص دادهاند.
در مقدمهٔ کتاب تأکید شده که کتاب بخشبندی ندارد و خواننده الزاماً نباید خواندن آن را از اول شروع کند. در عین حال، توضیح داده شده که گفتارهای همجوار موضوعات مشابهی دارند. ویراستاران کتاب توضیح دادهاند که شصت گفتار کتاب را میتوان ذیل موضوعات ماهیت زبان، ارتباط زبان با کارکرد مغز و تفکر، زمینهٔ اجتماعی زبان، صداهای زبان، یادگیری و آموزش زبان، زبان در آمریکا و کاربردهای زبان گنجاند.
بهترین روش برای آشنایی با حالوهوای کتاب این است که عناوین برخی از فصلهای کتاب را ببینید:
- چرا باید دربارهٔ زبان بیاموزیم؟
- زبان اولیهٔ بشر چه بوده است؟
- آدم و حوا به چه زبانی حرف میزدند؟
- آیا حیوانات هم از زبان استفاده میکنند؟
- چرا مردم سر زبان میجنگند؟
- چگونه فرهنگ لغت پدید میآید؟
- آیا ضرورتی دارد که روسی یاد بگیریم؟
- بر سر اسپرانتو چه آمد؟
با وجودی که نزدیک به دو دهه از انتشار کتاب گذشته، بیشتر مطالب کتاب همچنان تازه و مفیدند. اساساً اغلب مباحث زبانشناسی چیزی نیستند که با گذر چند سال، ارزش و اعتبار خود را از دست بدهند. اما بر این قاعده استثناءهایی هم هست: تعداد اندکی از گفتارهای کتاب دربارهٔ تعامل انسان با ماشین، ترجمهٔ ماشینی و گفتگوی ماشینها با یکدیگر است.
واضح است که رواج یافتن یادگیری ماشینی، افزایش ظرفیت پردازش کامپیوترها و توسعهٔ مدلهای زبانی بزرگ (Large Language Models) که چت جیپیتی نمونهای از آنهاست، تصور ما را از ظرفیت زبانی ماشین تغییر داده است. با وجودی که بحثهای بسیار و اختلافنظرهای عمیقی دربارهٔ ظرفیت و کارکرد مدلهای زبانی و آیندهٔ پیشروی آنها وجود دارد، این واقعیت را نمیتوان انکار کرد که بسیاری از نوشتهها و مطالبی که در گذشته دربارهٔ این موضوع منتشر شده، امروز کمی قدیمی به نظر میرسند.
با این حال، حتی خواندن همان گفتارها هم برای خوانندهٔ علاقهمند، خالی از ایدههای تازه نخواهد بود.
ویژگی ارزشمند کتاب
واضح است که در حوزهٔ پیچیدهٔ زبانشناسی، تقریباً هیچ بحثی را نمیتوان در سه یا چهار صفحه جمع کرد. بنابراین دستاورد اصلی خواننده پس از مطالعهٔ این کتاب، پرسشهایی خواهد بود که میتواند بعداً به آنها بیندیشد و پاسخ آنها را جستجو کند.
اما ویژگی ارزشمند کتاب، صرفاً خود گفتارها نیست. بلکه منابعی است که ویراستاران در انتهای هر گفتار افزوده و به خواننده معرفی کردهاند. این منابع آنقدر غنی و ارزشمندند که فهرست آنها، حتی اگر هیچ چیز دیگری در کنارشان نبود، ارزش خریدن و خواندن داشت.
ضمن اینکه بسیاری از این منابع در سالهای بعد بهروز شدهاند. بنابراین حتی اگر بخشهایی از کتاب، قدیمی به نظر میرسند، جستجوی منابع در وب خواننده را به نسخههای تازه و محتوای بهروزشده خواهد رساند.
علاوه بر این، نام کسانی که بر پیشانی گفتارها نشسته، خود میتواند سرنخ ارزشمندی برای جستجو و یادگیری بیشتر باشد.
ترجمه کتاب در باب زبان و زبانشناسی
این کتاب را نشر هرمس با ترجمهٔ استاد محمدمهدی مرزی به بازار عرضه کرده است. و میتوان گفت این از بختیاری خوانندهٔ فارسیزبان است که میتواند این شصت گفتار را با چنین ترجمهای بخواند (اگر استاد مرزی را نمیشناسید، مصاحبه با ایشان را در سایت ویراستاران بدون مرز بخوانید).
بنابراین کسانی که به ترجمه علاقه دارند، با کنار هم قرار دادن این کتاب و نسخهٔ اصلیاش به سرمشق آموزندهای برای ترجمه دست خواهند یافت.
چند پاراگراف از کتاب
به سنت همیشگی متمم در بخشهای پاراگراف فارسی و #معرفی کتاب، در ادامه بریدههای کوتاهی از کتاب در باب زبان و زبانشناسی را با هم میخوانیم:
ساده نیست که بگوییم چه چیزی زبان است و چه چیزی زبان نیست و شمردن زبانها نیز موضوعی است در گرو تعریفی که از زبان میکنیم. اینکه چند زبان در دنیا هست به زمان شمارش آنها هم بستگی دارد.
زبانها هم مثل انسانها، به دنیا میآیند، تغییر میکنند، رشد مییابند، بعضی وقتها هم زاد و ولد میکنند و بالاخره تحلیل میروند و میمیرند.
در واقع، حدود یکچهارم زبانهای دنیا کمتر از هزار نفر سخنگو دارند. با این حال، قلت جمعیت سخنگویان لزوماً به این معنی نیست که زبانی رو به نابودی است. بسیاری از آن گروههای کوچک، با شور و حرارت، از زبانشان استفاده میکنند.
اغلب فکر میکنیم که تعدد زبان در اروپا بیش از جاهای دیگر است. در اروپا ۲۳۸ زبان رایج است. اما این رقم قابل قیاس با آسیا نیست که ۲۲۶۹ زبان – حدود یکسوم زبانهای دنیا – در آن رواج دارد یا با افریقا که تقریباً همین تعداد زبان دارد.
بعضی زبانشناسان بسیار علاقهمندند بدانند چرا مناطق گوناگون دنیا از نظر میزان تنوع زبانی تا این حد تفاوت دارند. روشن است که گروههایی که از نظر اجتماعی و فرهنگی با هم تفاوت دارند، همانطور که پیشتر گفتیم، ممکن است ترغیب شوند بر تفاوتهای زبانیشان هم تأکید کنند، آنوقت به تدریج به سخنگویان زبانهای دیگر تبدیل میشوند.
شاید فکر کنید که «غان و غون» کردن نوزادان آغاز یادگیری زبان است، اما این فکر اشتباه است! یادگیری زبان قبل از اینکه کودک اولین کلمهها را به زبان بیاورد و حتی قبل از غانوغون کردنش شروع میشود.
همین که نوزاد بتواند بشنود، به صداها واکنش نشان میدهد. تردیدی نیست که کودکان در رحم مادر در واکنش به سروصداهایی مثل آتشبازی از جا میپرند. حتی قبل از تولد تمام کلمات مادرشان را استراق سمع میکنند. وقتی به دنیا آمدند، میتوانیم با ترفندهایی بفهمیم هم صدای مادرشان را تشخیص میدهند و هم قصهها و آهنگهایی را که در رحم شنیدهاند. ابتدا، زبان برایشان فقط شبیه ملودی است، اما آنها مستعد یادگیری هر یک از نزدیک به هفتهزار زبان جهان پا به دنیا میگذارند.
نخستین مسئلهای که کودکان با آن روبهرو میشوند، یافتن واحدهای رشتهٔ کلامی است که میشنوند، به کمک ملودی نقشبسته در ذهنشان. کجا یک کلمه تمام و کلمهٔ دیگر شروع میشود؟ در چهارونیم ماهگی در سیل گفتاری که آنان را فرا میگیرد، موفق به یافتن کلمات میشوند و این کار با شناختن اسمشان آغاز میشود.
[ لینک مرتبط: معرفی کتاب در سایت هرمس ]
چند تذکر دربارهٔ بخش معرفی کتاب متمم
متمم سایت فروش کتاب نیست. و جز کتاب «از کتاب» محمدرضا شعبانعلی - که خود متمم آن را منتشر کرده - صرفاً به معرفی، بررسی و نقد کتاب میپردازد.
صِرف معرفی کتاب در متمم لزوماً به معنای تأیید محتوای آن کتاب نیست. پس حتماً متن معرفی را کامل بخوانید. ممکن است نقاط ضعف برخی کتابها پررنگتر از نقاط قوتشان باشد. ضمن این که معرفی کتاب در متمم لزوماً به این معنا نیست که آن کتاب جزو منابع تدوین درسها بوده است. جز در مواردی که صریحاً به این نکته اشاره، در باقی موارد صرفاً ممکن است با هدف آشنایی کلی با موضوع یا نویسنده و یا نقد کتاب به آن پرداخته شده باشد.
متمم برای معرفی کتابها هیچ نوع هزینهای دریافت نمیکند و صرفاً اهداف آموزشی خود را مد نظر قرار میدهد.
دستهبندی کتاب های روانشناسی و توسعه فردی
کتابهایی در مورد یادگیری و مدل ذهنی
چند کتاب درباره بهبود مهارت های ارتباطی
مطالب، فایلها و کتابهای مربوط به کتابخوانی
خرید کتاب از کتاب نوشته محمدرضا شعبانعلی
راهنمای خواندن و خریدن کتاب (فایل صوتی)
کتابخوانی | چگونه کتابخوان شویم؟
فهرست کتابهای پیشنهادی برای ترجمه
پاراگراف فارسی | جملات منتخب کتابها
دوست عزیز.
شما با عضویت رایگان به عنوان کاربر آزاد متمم (صرفاً با تعیین نام کاربری و کلمهی عبور) میتوانید به حدود نیمی از چند هزار درس متمم دسترسی داشته باشید.
همچنین در صورت تمایل، با پرداخت هزینه عضویت، به همهی درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. فهرست برخی از درسهای مختص کاربران ویژه متمم را نیز میتوانید در اینجا ببینید:
فهرست درسهای مختص کاربران ویژه متمم
از میان درسهایی که در فهرست بالا آمده است، درسهای زیر از جمله پرطرفدارترین موضوعات هستند:
دوره MBA | مذاکره | کوچینگ | توسعه فردی
فنون مذاکره | تصمیم گیری | مشاوره مدیریت
تحلیل رفتار متقابل | تسلط کلامی | افزایش عزت نفس
چگونه شاد باشیم | هوش هیجانی | رابطه عاطفی
خودشناسی | شخصیت شناسی | پرورش کودکان هوشمندتر
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید دربارهی متمم بیشتر بدانید، میتوانید نظرات دوستان متممی را دربارهی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی میشناسند:
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری پرورش تسلط کلامی به شما پیشنهاد میکند:
- هوش کلامی | مهارت های کلامی و پرورش تسلط کلامی
- در کدام حوزه تسلط کلامی نیازمند تمرین بیشتر هستیم؟
- هوش کلامی چیست؟ آیا تقویت هوش کلامی امکانپذیر است؟
- دایره لغات فارسی | صرفاً به کلمات پرکاربرد فارسی محدود نشویم
- تسلط کلامی شامل چه مهارتهایی است؟
- برخی از عادتها و اصول و باورهای مرتبط با تسلط کلامی
- یک تمرین کوتاه اما اثربخش برای تسلط کلامی
- آیا شما مجموعهای از عنوان مقالههای قابل نگارش دارید؟
- کلمات جایگزین در صحبتهای مکتوب و شفاهی
- مهارت نوشتن: تشکیل زنجیرهی کلمات (پرورش تسلط کلامی)
- چگونه ابر کلمات بسازیم (با کلمات فارسی)
- آیا ادعای اهل فکر بودن در عین ناتوانی در بیان اندیشهها قابل پذیرش است؟
- درباره اهمیت ترجمه و مترجمان | الکساندر پوشکین
- کتاب در باب زبان و زبانشناسی | ۶۰ گفتار مختصر و مفید
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
سوالهای پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری میتوانید نقشه راههای مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحههای دوره MBA و توسعه فردی میتوانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیمسال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را میتوانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا میدانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور میتوانید به جمع متممیها بپیوندید؟
۴ نظر برای کتاب در باب زبان و زبانشناسی | ۶۰ گفتار مختصر و مفید