تفکر نقادانه: گشت و گذاری در تاریخ منطق
- نام‌های ارسطو، بوعلی سینا، فارابی و فرانسیس بیکن را به عنوان برخی از بزرگان تاریخ تفکر نقادانه به خاطر بسپارند.
- نام چهار کتاب این چهار نفر به گوش و چشم‌شان آشنا باشد و اگر جایی نام این کتابها را دیدند موضوع این کتابها را به خاطر داشته باشند.
- به تفاوت دو حوزه‌ی مباحثه و خطابه بیش از پیش توجه کنند.
گاهی اوقات، اسم‌های جدیدی که برای دانش‌ها و مهارت‌ها انتخاب می‌شوند باعث می‌شوند که ما مسیر تاریخی توسعه آن دانش را فراموش کنیم و ریشه‌های قدیمی آنها را گم کنیم.
تفکر نقادانه یا Critical Thinking از جمله نام‌های جدیدی است که از نظر بسیاری از مراکز آموزشی جهان، یکی از بالاترین جایگاه‌ها در فهرست توانمندی‌ها برای زندگی و رشد انسان امروزی را به خود اختصاص داده است.
با وجودی که نام تفکر نقادانه نام جدیدی محسوب می‌شود، اما نباید ریشه‌های این دانش را که همان دانش منطق است فراموش کنیم.
امروز تفکر نقادانه بحث‌های بسیار گسترده‌ای را در خود جای داده که مباحثی مانند ارزیابی رسانه‌ها و تحلیل پارادایم‌ها تنها نمونه‌هایی از آنهاست.
بنابر این نمی‌توانیم و نباید دانش تفکر نقادانه را با علم منطق یکسان فرض کنیم. اما هر چه بیشتر کتابهای تفکر نقادانه را بخوانید و در کلاس‌های آموزش تفکر نقادانه شرکت کنید، خواهید دید که این دانش جدید تا چه حد از خاک آن نگرش کهن و قدیمی برخاسته است.
نگران نباشید.
قرار نیست با یکدیگر فصل‌های مختلف کتاب ارغنون ارسطو را بخوانیم یا کتاب چهار جلدی بوعلی سینا تحت عنوان منطق الشفا را مرور کنیم. قصدمان ورق زدن کتاب Novum Organum نوشته‌ی فرانسیس بیکن هم نیست.
اما حتماً این سبک متمم را هم می‌شناسید – و احتمالاً پسندیده‌اید یا پذیرفته‌اید – که هر یادگیری حوزه‌ای از دانش و مهارت را با مرور ریشه‌های تاریخی آن آغاز کنیم.
مطالعهٔ مجموعه درس‌های تفکر نقادانه صرفاً برای کسانی امکان‌پذیر است که از هر دو ویژگی زیر برخوردار باشند:
- عضو ویژه متمم باشند.
- پروژه درس تصمیم‌گیری (پیش‌نیاز تفکر نقادانه) را انجام داده و پروژهٔ آنها پذیرفته شده باشد.
البته اگر عضو ویژه متمم باشید، به درس‌های بسیار بیشتری دسترسی پیدا می‌کنید که فهرست آنها را می‌توانید در این‌جا ببینید:
البته بررسی‌های ما نشان داده که علاقه‌مندان تفکر نقادانه - اگر نخواهند دوره مدیریت کسب و کار متمم را به شکل کامل بخوانند - علاوه بر درس تصمیم گیری معمولاً درس‌های زیر در اولویت قرار می‌دهند:
تفکر سیستمی | تفکر استراتژیک | تجربه‌های ذهنی
مشاوره مدیریت | کوچینگ | مدیریت تعارض
ظرافت‌های کلامی | مهارت ارتباطی | مدل ذهنی
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید درباره‌ی متمم بیشتر بدانید، می‌توانید نظرات دوستان متممی را درباره‌ی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی می‌شناسند:
تمرین
تمرین این درس در مقایسه با محتوای آن بسیار ساده است.
کمی در وب‌سایت‌ها، گروه‌های مجازی، شبکه‌های مجازی یا هر جای مناسب دیگر، نمونه حرف‌ها و استدلال‌ها و داستان‌های رتوریک (رتوریک به شکل مورد استفاده در تفکر نقادانه و به معنای تلاش برای مجاب کردن به هر شیوه‌ی ممکن بدون توجه به پشتوانه‌ی منطقی) را پیدا کنید و نقل کنید (چون دوست و آشنا با شیوه‌ی رتوریکال در فضای مجازی زیاد است لطفاً توجه داشته باشید که اسم یا مشخصاتی نگویید که گویندگان مشخص شوند).
در انتخاب مثال‌ها، لطفاً حتماً به محدودیت‌ها و چارچوب‌های متمم توجه داشته باشید.
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر نقادانه به شما پیشنهاد می‌کند:
- تفکر نقادانه (Critical Thinking) | آموزش تفکر انتقادی
- دانشمند بودن هم یک شغل است | مایکل کرایتون و نقد جامعه علمی
- تعریف تفکر نقادانه – درباره تاریخچه نقد و نقادی
- تفکر نقادانه در چه زمینههایی کاربرد دارد؟
- کتاب راهنمای تفکر نقادانه (پرسیدن سوالهای بجا)
- فکر کردن نقادانه چیزی شبیهِ خاکشویی است
- چهار پایه اصلی تفکر نقادانه
- خودمحوری چیست و چرا میتواند مانع تفکر نقادانه باشد؟
- روش چیست؟ روش شناسی چیست؟ (درباره متد و متدولوژی)
- روش علمی چیست؟ چه ادعایی علمی است؟ آیا همه چیز باید علمی باشد؟
- تفکر نقادانه: گشت و گذاری در تاریخ منطق
- تعریف شناخت (Cognition) چیست؟
- تعریف تفکر چیست؟ | چه زمانهایی فکر میکنیم؟
- تعریف گزاره چیست؟
- گزاره های اثباتی در برابر گزاره های هنجاری | پوزیتیو در برابر نرماتیو
- استدلال چیست؟ فرم استاندارد یک استدلال را چگونه بنویسیم؟
- تفکر نقادانه: “روایت، انشا و ادعا” با “بحث و استدلال” تفاوت دارند
- تفکر نقادانه | ادعا و ادعاشناسی
- چتر مفهومی یا واژه های چتری
- کتاب واقع نگری (کتاب واقعیت) | هانس روسلینگ
- فیک نیوز چیست؟ | اخبار جعلی چگونه فراگیر شد؟
- فیک نیوز | Fiskkit در تلاش برای نبرد با اخبار جعلی و مقالات تحلیلی ضعیف
- شکافهای سیاسی | دوقطبی شدن جامعه چه معنایی دارد؟
- تجربهٔ ذهنی | چالش استخراج ذخایر بستر دریاها
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبت‌نام | اطلاعات بیشتر فهرست درس‌های متمم
نویسنده‌ی دیدگاه : محمدرضا شعبانعلی
مثالی که به ذهن من می‌رسه از سخنرانی رتوریکال، بحثی هست که نه تنها در فضای مجازی دیده‌ام، بلکه بیش از ده بار در طول ده سال گذشته وادار شده‌ام حضوراً هم بشنوم.
بحث معروفی که شما هم شنیده‌اید و گاهی از آن به عنوان استدلال ریاضی برای اهمیت نگرش در زندگی یاد می‌کنند.
بازی به این شکل است که به هر یک از حروف انگلیسی به همان ترتیبی که در الفبا هستند، یک عدد (از یک تا ۲۶) نسبت داده می‌شود.
سپس کلمات مختلف را می‌نویسند و اعداد متناظر با حروف آنها را جمع می‌کنند.
کلمات زیادی در این بازی استفاده می‌شود.
از جمله Knowledge که امتیاز آن ۹۶ می‌شود.
Hard Work که ۹۸ می‌شود.
و Attitude که ۱۰۰ می‌شود.
برای تصور کردن فضای رتوریکال این استدلال، کافی است سخنران را تصور کنید که بعد از این نمایش، با چهره‌ای غرور آمیز (مانند کسی که خرگوشی را از داخل یک کلاه کوچک که نه تنها خالی بوده، بلکه حتی از ابعاد خرگوش هم کوچک‌تر است بیرون آورده) می‌ایستد و در ادامه، شما را نصیحت می‌کند که نگرش خود را در زندگی اصلاح کنید.
البته این مثال ساده‌ای است و مثال‌های پیچیده‌ی دیگری هم وجود دارد. اما برای من، هر وقت رتوریک را - البته با بار منفی و نه به معنای مثبت فن خطابه - می‌شنوم، این سخنرانی تداعی می‌شود.
شکل پیچیده‌ی همین کارهای رتوریکال با ربط دادن کوانتوم به سیستم ایمنی بدن هم انجام می‌شود.