تعریف پلتفرم چیست؟ کسب و کارهای پلتفرمی چگونه کار می‌کنند؟

همه‌ی ما اصطلاح‌های پلتفرم (Platform) و کسب و کارهای پلتفرمی را می‌شنویم و به کار می‌بریم.

همچنین می‌توانیم مثال‌های متعددی از مدل کسب و کار پلتفرمی را فهرست کنیم.

اینستاگرام، فیس بوک، لینکدین، آمازون، اوبر و گوگل (در نقش موتور جستجو)، تنها نمونه‌هایی از پلتفمرم های بین‌المللی محسوب می‌شوند.

در فضای اینترنت کشور خودمان هم می‌توانیم از آپارات، دیجی‌کالا، بلاگفا، باما، دیوار، شیپور و نیز اسنپ، تپ‌سی، کلوب، پونیشا، لست سکند و کافه بازار، به عنوان مثالهای خوبی از پلتفرم های موفق و پرمخاطب نام ببریم.

بنابراین با توجه به آشنایی شما با مفهوم پلتفرم و تجربه‌ی نمونه‌هایی از آن، این درس صرفاً به تعریف پلتفرم و ویژگیهای پلتفرم می‌پردازد.

پس از آشنایی با تعریف پلتفرم، می‌توانیم بهتر در مورد این‌که چه کسب و کارهایی پلتفرم محسوب می‌شوند قضاوت کنیم.

آنچه در ادامه می‌خوانیم به شرح زیر است:

معنی لغوی پلتفرم چیست؟

کلمه پلتفرم (به انگلیسی: Platform) به معنای سکو است. هم‌چنین معمولاً سکوها و قسمت‌هایی از سالن‌ها که ارتفاع‌شان از بقیه‌ی سالن بالاتر است، پلتفرم نامیده می‌شوند.

طی قرون اخیر، هرگاه کسی روی سکویی می‌رفته که بهتر دیده شود، آن سکو پلتفرم نامیده می‌شده است.

جالب است بدانید در ادبیات لاتین هم، کلمه‌ی مشابهی به صورت پول‌پیتوم (Pulpitum) وجود دارد که به همین معنا به کار می‌رفته است: محل بلندی که کشیشان بر روی آن می‌ایستاده‌اند تا بهتر دیده شوند و صدایشان بهتر به گوش مخاطب برسد.

به همین علت، اگر بخواهید صرفاً بر اساس معنای کلمه پلتفرم درباره‌ی مدل کسب و کار پلتفرمی اظهارنظر کنید، می‌توانید چنین بگویید:

تعریف مدل کسب و کار پلتفرمی چیست؟

اجازه بدهید ابتدا تعریف مطرح شده در کتاب انقلاب پلتفرم را مرور کنیم:

در این‌جا چند نکته‌ی کلیدی مطرح شده در تعریف پلتفرم توسط جفری پارکر و همکارانش را با هم مرور می‌کنیم:

همان‌طور که می‌بینید مهم‌ترین ویژگی پلتفرم این است که به جای تولید و عرضه‌ی محصول، فضا و زیرساختی برای رابطه‌ی میان تولیدکنندگان و مصرف کنندگان یک محصول (کالا یا خدمت) ایجاد می‌کند.

به کسب و کاری که پلتفرم نیست چه می‌گویند؟

شاید یک دهه قبل، باید با جزئیات بسیار و تلاش و کوشش توضیح می‌دادیم که کسب و کار پلتفرمی چیست و مدل کسب و کار پلتفرم چگونه کار می‌کند.

اما الان احتمال بیشتری وجود دارد که بپرسید: کسب و کارهایی که پلتفرم نیستند، چه نامیده می‌شوند؟

آیا همین که به آن‌ها کسب و کار سنتی بگوییم کافی است؟ یا نام دیگری برای این نوع کسب و کارها وجود دارد؟

کسب و کار سنتی اصطلاح نادرستی نیست. اما اگر می‌خواهید در فضای پلتفرم‌ها صحبت کنید و به تحلیل مدل کسب و کار پلتفرمی بپردازید، اصطلاح تخصصی دیگری وجود دارد که در مقابل پلتفرم قرار می‌گیرد: پایپ لاین (Pipeline) یا کسب و کار خطی.

بنابراین اگر می‌خواستید ببینید که یک کسب و کار از نوع پایپ لاین است یا نه، دو مورد از سوال‌های کلیدی چنین خواهد بود:

• آیا آن کسب و کار، در طراحی و تولید محصولی که عرضه می‌کند، متخصص و فعال است یا نه؟
• اگر شما اولین کسی باشید که با آن کسب و کار آشنا می‌شوید، آیا چیزی برای ارائه به شما دارند؟

هیچ‌کس انتظار ندارد زاکربرگ بتواند پست‌های عالی و حرفه‌ای روی فیس‌بوک بگذارد.

هم‌چنین اگر شما نخستین کاربر اینستاگرام باشید، هیچ چیز خاصی برایتان ندارند و صرفاً از شما خواهند خواست عکس‌ها و حرف‌های خود را در آن‌جا منتشر کنید تا دیگران بیایند و ببینند.

پلتفرم و پایپ لاین دو انتهای یک طیف هستند

نباید احساس کنیم که بحث پلتفرم و پایپ لاین، دقیقاً یک تقسیم بندی مطلقِ دوگانه (صفر و یک) است.

پلتفرم و پایپ لاین یک طیف هستند و کسب و کارها ممکن است در جایی بین این دو قرار گیرند.

قلب کسب و کارهای پلتفرمی در کجاست؟

با توجه به این‌که کسب و کارهای پلتفرمی تخصصی در تولید و عرضه‌ی محصول ندارند، قلب آن‌ها در مکانیزمی است که عرضه کننده و تقاضاکننده را به یکدیگر وصل می‌‌کند.

به الگوریتم‌هایی که این کار را انجام می‌دهند، الگوریتم های تطبیق دهنده یا Matching Algorithms گفته می‌شود.

هر چه یک پلتفرم بتواند عرضه کننده را بهتر به تقاضاکننده برساند و بالعکس، برای هر تقاضایی عرضه‌کننده‌ی مناسب‌تری را بیابد، قدرت آن بیشتر خواهد بود.

جمله‌ای که دایان کویل مطرح می‌کند و در اسناد دیگر هم نقل شده و مورد استناد قرار می‌گیرد، کمک می‌کند تا مفهوم پلتفرم بهتر در ذهن‌مان بماند:

پلتفرمها قرار است با تطبیق دادن کارآمد‌تر عرضه و تقاضا با استفاده از تکنولوژی، هزینه‌ی تعامل میان تأمین‌کنندگان و دریافت‌کنندگان کالاها و خدمات را کاهش دهند.

این مطلب بسیار مقدماتی است و در آن صرفاً به تعریف پلتفرم پرداخته‌ایم. در آینده،‌ درس‌های بیشتر و کامل‌تری را به این بحث اختصاص خواهیم داد.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری سواد دیجیتال به شما پیشنهاد می‌کند: