اثر آیکیا | دلبستگی به آن‌چه خود ساخته‌ایم
می‌دانیم که سال‌هاست روانشناسی رفتارگرا، جایگاه خود را به عنوان تنها نظریه در بحث انگیزه و انگیزش از دست داده است.
البته این بدان معنی نیست که این نظریه، دیگر کاربرد ندارد. بلکه همه پذیرفته‌اند که روانشناسی رفتارگرا، صرفاً یکی از زوایای متعدد بحث پیچیده‌ی انگیزش را منعکس می‌کند و برای شناخت و تحلیل انگیزه – حداقل در انسان‌ها – باید ابزارهای دیگر را نیز به‌کار گرفت.
با این حال، هنوز هم در عمل، نگاه رفتارگرایانه بر ذهن بسیاری از ما سایه انداخته است. به همین علت، معمولاً هنگام صحبت از انگیزه، دو سوال زیر پُررنگ‌تر از پرسش‌های دیگر مطرح می‌شوند:
- چه کار کنم که انگیزه‌ی بیشتری برای انجام کارِ … داشته باشم؟ (در مورد کارهای مثبت)
- چه کار کنم که انگیزه‌ام برای انجام کارهای …. کاهش پیدا کند؟ (برای کارها و عادت‌های منفی)
می‌توان گفت اصرار بر تعیین تشویق و تنبیه و جایزه در نظر گرفتن نیز، از همین مسئله نشأت می‌گیرد که ما، ظاهراً می‌خواهیم «سگِ پاولوفِ درون‌مان» را با مکانیزم‌های رفتارگرایانه، تربیت کنیم.
مطلبی که از دن اریلی با عنوان افسانه سیزیف و کارهای پوچ مطرح کردیم، یکی دیگر از زوایای انگیزه‌های انسانی را نشان می‌داد: این‌که انجام کار بیهوده، می‌تواند انگیزه‌ی ما را کاهش دهد؛ حتی اگر پاداش مادی هم برای آن کار بیهوده در نظر گرفته شود.
این بار هم، به سراغ موضوع دیگری با نام اثر آیکیا (IKEA Effect) می‌رویم که دن اریلی در کنار همکارانش (مایکل نورتون و دنیل موکون) از دانشگاه هاروارد، به مطالعه‌ی آن پرداخته‌اند.
اریلی در کتاب پاداش خود، چند صفحه‌ای را به مرور این مقاله اختصاص داده است.
دسترسی کامل به مجموعه درس‌های انگیزه و انگیزش، برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
همچنین با فعال کردن اشتراک ویژه به درس‌های بسیار بیشتری دسترسی پیدا می‌کنید که می‌توانید فهرست آنها را در اینجا ببینید:
البته اگر انگیزش و هیجان برایتان جذاب است، شاید بهتر باشد از میان درس‌ها و مطالب مطرح شده، ابتدا مطالعه‌ی مباحث زیر را در اولویت قرار دهید:
آیا شما هم، در زندگی شخصی خود یا محیط کار، مثال‌هایی از اثر آیکیا را تجربه کرده‌اید؟
یا بالعکس، آیا شرایطی را مشاهده و تجربه کرده‌اید که با در نظر نگرفتن این اثر، حس دلبستگی و انگیزه‌ی فردی، کاهش یافته باشد؟
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری انگیزش-و-هیجان به شما پیشنهاد می‌کند:
- مدیریت انگیزه چیست؟ انگیزش و هیجان، چگونه زندگی ما را میسازند؟
- تعریف انگیزه چیست؟ پنج سوال اصلی در انگیزش
- حس خوب هدف گذاری | آیا هدف داشتن واقعاً فایده هم دارد؟
- اهمیت هدف گذاری و برنامه ریزی
- یکی از اشتباهات هدف گذاری | تمرکز روی اقدام به جای نتیجه
- هدف گذاری به روش اسمارت | آیا هدف گذاری Smart همیشه مفید است؟
- بی انگیزگی و فرسودگی ناشی از اقدامهای همزمان
- برنامه ریزی برای برنامه ریزی (Plan to Plan)
- علف های هرز در زمین برنامه ریزی شما
- برنامه ریزی و چالش اقدامهای رها شده و ناتمام
- هدف داشتن و تلاش کردن کافی نیست | مرور نتایج هم مهم است
- مانع اصلی در رسیدن به خواسته ها
- نقش «طرح جایگزین یا Plan B» در برنامه ریزی
- آیا هدفهای خود را به دیگران میگویید؟
- تنبیه خود | آیا شما هم گاهی خودتان را تنبیه و مجازات می‌کنید؟
- تحمل برای برآورده شدن خواسته ها (Delayed Gratification)
- رفتارشناسی | رفتارگرایی در روانشناسی | روانشناسی رفتارگرا
- شرطی سازی کلاسیک – هنوز هم باید آن را جدی بگیریم
- تقویت مثبت و مثالهای آن
- تقویت منفی و مثالهای آن
- انگیزه و بی انگیزگی در نگاه رفتارگراها چگونه تعریف می‌شود؟
- دوپامین چیست؟ درباره متهم اصلی پرونده لذت و اعتیاد!
- انگیزه های درونی و انگیزه های بیرونی
- افسانه سیزیف | بی انگیزگی ناشی از انجام کارهای پوچ
- اثر آیکیا | دلبستگی به آن‌چه خود ساخته‌ایم
- معرفی ماتریس عوامل انگیزشی دیوید فوربس
- چه چیزی انگیزه سفر را ایجاد کرده است؟
- مفهوم خود و خود انگاره (Self-concept): رابطه شما با خودتان چگونه است؟
- آن‌چه شما دربارهی خودتان می‌دانید
- رابطه هویت و انگیزه
- فهرستی که می‌تواند به ایجاد انگیزه در شما کمک کند
- امنیت به عنوان یک انگیزه
- چرا امنیت روانی خود را از دست میدهیم؟
- امنیت روانی به عنوان یک انگیزه پایه در بازاریابی و فروش
- تبدیل انتقام و ترس به انگیزه برای موفقیت
- تقویت اراده | اقدامهای فرساینده چگونه به قدرت اراده ما لطمه میزنند؟
- درباره کارهایی که دوستشان نداریم
- معرفی کتاب The Science of Why: «دانشِ چراها» یا «علم علتها»
- کتاب قدرت عادت نوشته چارلز دوهیگ
- دیوید مک کللند – نظریه پرداز انگیزش، پیشرفت و موفقیت
- کتاب اثر مرکب | دارن هاردی | خلاصه کتاب و نقد کتاب اثر مرکب
- کتاب پاداش | کتابی دربارهی انگیزش از دن اریلی
- کتاب انگیزش و هیجان مارشال ریو
- جان واتسون | پدر روانشناسی رفتارگرا
- آلبرت بندورا و نظریه یادگیری اجتماعی
- کارول دوک (کارول دوئک) | محقق و نظریه پرداز حوزه یادگیری و انگیزش
- لئون فستینگر
- کتاب شیب | ست گادین
- فرمول موفقیت چیست؟ افراد موفق چگونه به موفقیت میرسند؟
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبت‌نام | اطلاعات بیشتر فهرست درس‌های متمم
نویسنده‌ی دیدگاه : محمدرضا شعبانعلی
مورد اول: بلبرینگ سازی
در نخستین سال‌هایی که مشغول به کار شده بودم، برای پروژه‌ی راه‌اندازی یک دستگاه Superfinish آلمانی، به تبریز رفتم و چند هفته در کارخانه‌ی بلبرینگ‌سازی تبریز (که از افتخارات صنعت کشورمان است) رفتم.
این کارخانه سال ۱۳۴۸ با همکاری SKF تأسیس شده و توسعه یافته، اما پس از انقلاب، همکاری SKF با ایران - مانند بسیاری دیگر از شرکای بین‌المللی - قطع شد.
کارشناسان این شرکت، نقش مهمی در حفظ و نگهداری کیفیت محصولات آن - خصوصاً با همه‌ی محدودیت‌های موجود - داشته‌اند.
قطع رابطه‌ی SKF با بلبرینگ‌سازی، باعث شده که بود که در موارد متعددی، بچه‌های خط تولید مجبور بشوند خودشان مشکلات و ایرادهای ایجاد شده در دستگاه‌ها را حل کنند. در این میان راه‌حل‌های خلاقانه‌ای هم به‌کار گرفته بودند و اصلاحات متعددی هم در دستگاه‌ها انجام شده بود.
در میان بچه‌های خط تولید، چند نفر بودند که سوابق متعددی در اصلاح طراحی و تعمیر دستگاه‌ها داشتند و به همین مهارت، شناخته می‌شدند.
تجربه‌ی کوتاه‌مدت حضور من در آن‌جا این نکته‌ی جالب را به من نشان داد که دستگاه‌های تغییر داده شده یا ترمیم شده، به خاطر این‌که رد دست و هنر کارشناسان کارخانه در آنها وجود داشت، از ارج و قرب بالایی بهره‌مند بودند و اگر مشکلی برایشان پیش می‌آمد، به سرعت (و بدون کوچک‌ترین توجه به پاداش‌های مادی متعارف) تعمیر می‌شدند. چون تعمیرکاران و تیم فنی، آنها را ماشین خودشان می‌دانستند.
مورد دوم: سوپ آماده
من گاهی اوقات از سوپ‌های آماده (مثلاً برندهای الیت یا مهنام) استفاده می‌کنم. کافی است پودر را در آب بریزید و بجوشانید تا سوپ به صورت معجزه‌آمیزی، آماده شود.
اگر بخواهم خیلی هنر به خرج دهم، پیازداغ آماده هم می‌خرم و داخل سوپ می‌ریزم. با وجودی که نقش من در این فرایند، صرفاً ریختن آب در پودر است، اصلاً تحمل ندارم کسی از طعم سوپ من ایراد بگیرد و حس می‌کنم آشپزی من را زیر سوال برده است.
اگر پیاز داغ هم ریخته باشم، قطعاً دیگر کوچک‌ترین نقشی برای شرکت‌های تولیدکننده‌ی پودر، قائل نخواهم بود و همه چیز را حاصل هنر خودم می‌دانم.