Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Menu
دوره آموزشی هدف گذاری (کلیک کنید)


تعریف ارتباط موثر یا ارتباط اثربخش چیست؟ موانع ارتباط موثر کدامند؟


اهداف و انتظارات آموزشی متمم در این درس
کد درس: ۳۰۴۴۴
از دوستان عزیز متممی انتظار می‌رود پس از مطالعه این درس
  • بتوانند ارتباط موثر را تعریف کرده و اهمیت ارتباط موثر را در روابط بین فردی توضیح دهند.
  • بتوانند برای ارتباط و تعامل موثر مثال بزنند و بگویند برقراری ارتباط موثر به چه پیش‌زمینه‌هایی نیاز دارد.
  • با اشاره به چند مثال از ارتباط ناموفق بتوانند برخی از موانع ارتباط موثر را فهرست کنند.
  • بتوانند توضیح دهند که آشنایی با موانع ارتباطی چگونه به تقویت مهارت ارتباط موثر کمک می‌‌کند.
فشار ذهنی هنگام مطالعه
نیاز به مشارکت شما
کسب و کار
زندگی
ارتباط موثر و ارتباط اثربخش

ارتباط برقرار کردن با دیگران و به تبع آن حرف زدن از مهارت های ارتباطی، بر خلاف آن‌چه در نگاه نخست به نظر می‌رسد، کار ساده‌ای نیست.

کافی است کمی به مفهوم ارتباط فکر کنید: ارتباط و تعامل انسانی یعنی این‌که «ما می‌خواهیم بخشی از دانش، نگرش یا رفتار طرف مقابل را تغییر دهیم.» یا بالعکس: «طرف مقابل می‌خواهد دانش، نگرش یا رفتار ما را تغییر دهد.»

قطعاً ایجاد چنین تغییراتی ساده نیست. و در عین حال، این نوع تعامل بسیار ضروری است.

تقریباً همهٔ آن‌چه به عنوان مهارت برقراری ارتباط موثر، مهارت گفتگو، تسهیلگری، انتخاب سبک ارتباطی مناسب، هوش هیجانی، تسلط کلامی و ارتباط غیرکلامی، زبان بدن، مذاکره، متقاعدسازی و موضوعاتی دیگر از این دست می‌خوانیم و می‌شنویم، در راستای همین اهداف به کار می‌آید و معنا پیدا می‌کند.

چند سناریو از ارتباطات انسانی

بحث‌هایی مثل تعریف ارتباط موثر و ویژگی های ارتباط موثر و یا پرداختن به موانع ارتباط اثربخش، اگر مصداق‌های ارتباط در ذهن‌مان نباشد، بسیار تئوریک به نظر می‌رسند و ممکن است آن‌ها را، آن‌قدر که باید، جدی نگیریم. به همین علت، ابتدا چند سناریو از ارتباطات انسانی را با هم مرور می‌کنیم. قرار نیست راه‌حل و جزئیات این سناریوها را در این درس بررسی کنیم. اما قطعاً خواندن آن‌ها نمونه‌های بسیار بیشتری را در ذهن شما تداعی خواهد کرد و باعث می‌شود که تعاریف و توضیحات را بهتر درک کنید و برای مطالعهٔ درس‌های دیگر آماده شوید.

بعضی از این سناریوها بسیار ساده‌اند. یا آن‌قدر در ارتباط اجتماعی پیش آمده‌اند که بر آن‌ها مسلط شده‌ایم و به سادگی از عهده‌شان برمی‌آییم. اما برخی دیگر، آن‌قدر سخت هستند که ما گاهی برای حل‌شان از دیگران مشورت می‌گیریم:

◼️ درخواست حمایت احساسی: به حرف‌هایم گوش بده

حال‌تان خوب نیست. خسته‌اید. فشارهای زندگی انرژی‌تان را گرفته است. با دوست یا همکار دعوا کرده‌اید. دوست دارید کسی به حرف‌هایتان گوش بدهد. راهنمایی هم نکند. همدل باشد و حتی در حالی که شاید حق با طرف دیگر است، باز هم از شما حمایت کند. دل‌تان می‌خواهد وقتی خشمگین هستید، همراهی‌تان کند. فردا هم که پشیمان شدید، همراه شما بماند و پشیمانی‌تان را توجیه کند. چگونه این درخواست را بیان می‌کنید؟

◼️ به اشتراک‌گذاری تجربه‌ها و هیجانات: بیا با هم ذوق کنیم

اتفاق خوبی که منتظرش بودید افتاده است. گوشی موبایلی را که مدت‌ها مد نظر داشتید خریده‌اید. فرزندتان به دنیا آمده. ارتقاء شغلی پیدا کرده‌اید. ماشین خود را عوض کرده‌اید. لباس زیبایی خریده‌اید و هیجان‌‌زده شده‌اید. کیک خوشمزه‌ای پخته‌اید که چون اولین تلاش‌تان است خوشحال‌تان کرده است. چگونه این شادی را به دوست‌تان می‌گویید؟ به چه روشی او را در ذوق‌تان شریک می‌کنید؟ (ما حتی درسی را در متمم به این موضوع اختصاص داده‌ایم: خبرهای خوش و افکار مثبت روزانه را چگونه تحمل می‌کنید؟).

◼️ انتقال دانش و تجربه: آموزش

از شما خواسته‌اند دربارهٔ موضوعی که متخصص آن هستید یا درباره‌اش بسیار مطالعه کرده‌اید، برای یک جمع حرف بزنید. مثلاً دربارهٔ یک فرایند مهندسی، یک موضوع ریاضی، تاریخ ایران باستان، آثار یک نویسندهٔ مشخص یا چیزی شبیه این‌ها. در ذهن شما در طول زمان دانشی شکل گرفته و به تدریج پخته شده است. احتمالاً مطالعات جانبی و بررسی موضوعات وابسته به یادگیری کریستالی هم کمک کرده است. اکنون می‌خواهید خلاصه‌ای از آن‌چه را در ذهن دارید، در قالب یک جلسهٔ ارائه چندساعته به مخاطبان‌تان منتقل کنید.

دسترسی کامل به این مطلب برای اعضای ویژهٔ متمم امکان‌پذیر است.

تعریف ارتباط موثر چیست؟

حالا که چند سناریو از تعامل و ارتباطات اجتماعی روزمره را با هم مرور کردیم – و احتمالاً تجربه‌های دیگری هم از ارتباطات موفق و ناموفق در ذهن شما تداعی شد – راحت‌تر می‌توانیم سراغ تعریف ارتباط موثر و موفق برویم.

اگر معنای اثربخشی را در ذهن داشته باشید، برایتان واضح است که اصل معنای اثربخشی «رسیدن به هدف» است. مثلاً وقتی به کسی می‌گویند این تلاش تو اثربخش نیست، منظور این است که می‌دانیم داری تلاش می‌کنی، اما این تلاش تو را به هدفت نمی‌رساند.

معنی ارتباط اثربخش یا ارتباط موثر هم همین است: ارتباطی که برقرارکنندهٔ ارتباط را به هدفی که داشته برساند.

البته در دهه‌های اخیر معمولاً در کنار «اثربخش بودن / Effectiveness» عبارت «مناسب بودن / Appropriateness» را هم قرار می‌دهند (+/+/+) و آن را توانمندی ارتباط یا شایستگی ارتباط (Communiation Competence) می‌نامند. به این معنا که رسیدن به هدف به تنهایی مهم نیست. مهم این است که از روش مناسبی هم برای برقراری ارتباط و ارسال پیام و رسیدن به هدف استفاده شود.

این بحث، با وجود ظاهر آن، جدید یا دشوار نیست. ما در زبان فارسی همیشه این تعبیر را شنیده‌ایم که «بنشین. بفرما و بتمرگ یک معنا دارند. اما این به آن مفهوم نیست که می‌شود آن‌ها را به جای هم به کار برد.» ممکن است شما امروز و در این لحظه، با هر سه کلمه به هدف و نتیجهٔ دلخواه خود برسید. اما اگر از کلمهٔ مناسب استفاده نکنید، رابطه شما با طرف مقابل آسیب می‌بیند.

تعریف ارتباط موثر

ارتباط موثر ارتباطی است که در آن با استفاده از ابزار و روش مناسب، به هدفی که در نظر داشته‌اید برسید.

به بیان دیگر، در ارتباط موثر باید طرف مقابل، پیام‌تان با حداکثر دقت ممکن دریافت و درک کرده و پیام شما بر ذهنیت، احساسات یا رفتارش – مطابق آن‌چه مد نظر شما بوده – تأثیر بگذارد.

مسئولیت ارتباط موثر بر عهده کیست؟

از نگاه فنی و منطقی، بخشی از مسئولیت ارتباط موثر بر عهدهٔ فرستندهٔ پیام و بخشی دیگر بر عهدهٔ دریافت‌کننده است. این دیدگاه کاملاً قابل‌درک و قابل‌دفاع است. شما نمی‌توانید به کسی که نمی‌خواهد حرف‌تان را بشنود، یا حاضر نیست پیام‌تان را باز کند و ببیند، چیزی منتقل کنید و یک ارتباط کلامی موثر با او داشته باشید.

با این حال، بسیاری از متخصصان ارتباطات تأکید می‌‌کنند که بهتر است فرستنده خود را مسئول اصلی ارتباط اثربخش فرض کند. به ویژه زمانی که ارتباط موثر بخشی از مسئولیت حرفه‌ای اوست (+/+/+).

مثلاً‌ فرض کنید پزشک و داروساز، وکیل، مشاور مدیریت، کوچ و کسانی از این دست، وسواس کافی در ارسال دقیق پیام به خرج ندهد و مخاطب حرف‌شان را نادرست متوجه شود. هزینهٔ چنین خطاهایی می‌تواند بسیار زیاد باشد و این که فرد بعداً بگوید «من حرفم را زدم و او باید خودش دقت می‌کرد» چندان مقبول نیست.

بهتر است فرد به گونه‌ای فکر و رفتار کند که گویی تمام مسئولیت اثربخشی ارتباط و انجام یک گفتگوی موثر با اوست. طبیعی است که حتی با این تلاش، در نهایت ممکن است پیام به درستی منتقل نشود. اما حداقل در این صورت، فرستنده می‌داند که از هیچ تلاشی فروگذار نکرده است.

توجه به اثربخشی ارتباط ما را از دام کلیشه‌ها رها می‌کند

به این حرف‌ها و توصیه‌ها توجه کنید:

  • برای عذرخواهی از همکارت بهتر است حضوری به دیدنش بروی.
  • این روزها همه پادکست گوش می‌دهند. بهتر است این حرف‌ها را در قالب پادکست بگویی.
  • حتماً برای سخنرانی‌ات از اسلاید استفاده کن. اسلایدسازی برای همهٔ سخنرانی‌ها ضروری است.
  • چت کردن اصلاً برای طرح چنین بحثی خوب نیست. تلفن بزنی بهتر است.
  • این نوع حرف زدن خوب نیست. یک‌جور خشم در حرف‌هایت به چشم می‌خورد.
  • این تجربه‌ها را در قالب ویدئوهای کوتاه یک‌ دقیقه‌ای در یوتیوب یا اینستاگرام بگو. بیشترین استقبال از ویدئوهای کوتاه است.

در نگاه اول ممکن است به سادگی با چنین توصیه‌ها و گزاره‌هایی کنار بیاییم و آن‌ها را بپذیریم. اما آیا آن‌ها همیشه و همه‌جا درست‌اند؟ آیا پیش‌فرض‌های رایج دربارهٔ انواع سبک های ارتباطی را باید به سادگی بپذیریم؟ اگر مفهوم ارتباط موثر در ذهن‌تان باشد، این نوع حرف‌ها را به عنوان حکم قطعی نمی‌پذیرید.

در برقراری ارتباط، رسیدن به هدف از هر موضوع دیگری (از جمله این‌که چه روشی رایج است و چه بستری مناسب است) مهم‌تر است. از کسی که معنی موثر بودن را درک کرده ممکن است چنین پاسخ‌هایی بشنویم:

  • من در انتخاب کلمات چندان مسلط نیستم. حتی بعضی از سوء‌تفاهم‌هایمان هم ناشی از انتخاب کلمات نادرست بوده. اگر عذر‌خواهی‌ام را بنویسم و به شکل پیام ارسال کنم، می‌توانم کلمات را بهتر انتخاب کنم و حتی از دوستم برای اصلاح متن پیام کمک بگیرم. هدف من این است که او بداند پشیمانم. با ارسال پیام بهتر به این هدف می‌رسم.
  • می‌دانم که همه اسلاید درست می‌کنند. اما سخنرانی من کوتاه است و در مورد محتوایش هم مطمئن نیستم. چند سناریوی مختلف برای محتوا در نظر دارم که باید در آخرین لحظه با توجه به فضای سالن، یکی از آن‌ها را انتخاب کنم. نوع پیامم هم جوری نیست که نمایش بصری به آن کمک کند. استفاده از اسلاید برای کار من اثربخش نیست. بدون نمایش اسلاید بر فضا مسلط‌تر خواهم بود.
  • بله در حرف زدنم خشم وجود دارد و حتماً این خشم حس خواهد شد. اتفاقاً هدفم هم همین است. می‌خواهم جوری حرف بزنم که بدانند خشمگین هستم.
  • می‌دانم از ویدئوهای کوتاه استقبال می‌شود. اما فشرده کردن این حرف‌ها ممکن است شکل حرف زدنم را به سخنرانان انگیزشی شبیه کند. تصویری که این‌گونه از من ساخته می‌شود با چیزی که به عنوان هویت برند خودم می‌شناسم فرق دارد. این شکل از ارسال پیام، پرمخاطب است اما اثربخش نیست.

اشاره به این مثال‌ها به این معنا نیست که هر کاری همه می‌کنند یا اکثریت به آن اعتقاد دارند، نادرست است. بلکه تأکید بر این است که در ارتباط موثر، هیچ‌چیز بالاتر از «اثربخشی ارتباط» نیست و هر حرف و توصیه‌ای صرفاً وقتی ارزشمند است که به رسیدن به هدف کمک کند.

تمام درس‌های مهارت ارتباطی در متمم هم با توجه به همین نکته تنظیم شده‌اند. به این معنا که کوشیده‌ایم کمک کنیم شما بهتر بتوانید اثربخشی روش های ارتباطی مختلف را بهتر حدس بزنید و روش مناسب خودتان را انتخاب کنید.

موانع برقراری ارتباط موثر

معمولاً هر جا از مهارت ارتباط موثر صحبت می‌شود، به موانع برقراری ارتباط موثر هم می‌پردازند (+/+).

در بسیاری موارد، با وجودی که ما برای برقراری ارتباط موثر و انتقال پیام‌مان تلاش می‌کنیم، در نهایت به علت موانعی که در ارتباط بوده، نتیجه نمی‌گیریم. اگر از ابتدا حواس‌مان باشد که چه چیز‌هایی ممکن است مانع ارتباط اثربخش شوند، می‌توانیم محتوای پیام، روش ارتباط و شیوه ارسال پیام را به‌ گونه‌ای تغییر دهیم که این موانع کم‌اثرتر شوند.

محدودیت در دسترسی کامل به دوره مهارت های ارتباطی

دسترسی کامل به این درس و ۴۴ درس دیگر دربارهٔ مهارت های ارتباطی برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است. تا کنون ۱۰۲۷۵ نفر از متممی‌ها مجموعاً ۷۹۷۵ تمرین در درس‌های مرتبط با مهارت ارتباط موثر ثبت کرده‌اند.

با عضویت ویژهٔ متمم علاوه بر این ۴۴ درس به هزاران درس دیگر از جمله درس‌های زیر دسترسی خواهید داشت:

  روانشناسی پول | مذاکره | تصمیم گیری | مدیریت جلسه

  خودشناسی | شخصیت شناسی | تحلیل رفتار متقابل

  کوچینگ | مشاوره مدیریت | توسعه فردی | یادگیری

  استعدادیابی | هوش هیجانی | عزت نفس | برندسازی شخصی

  دوره MBA (پیگیری منظم مجموعه درس‌ها)

ثبت نام    تجربه‌ٔ متممی‌ها

موانع ناشی از بستر ارتباطی

یکی از موانع ارتباط موثر که همهٔ ما کم‌و‌بیش تجربه کرده‌ایم، بستر ارتباطی است. بستر ارتباطی اگر درست، مناسب و هوشمندانه انتخاب نشود، می‌تواند اثربخشی ارتباط را کاهش دهد.

در این زمینه هیچ تقسیم‌بندی مطلقی وجود ندارد. یعنی نمی‌شود بگوییم ارتباط رو-در-رو همیشه بهتر است. یا ارتباطی با پیام‌رسان‌های دیجیتال همیشه بد و نامناسب است. اما مهم است که هر وقت می‌خواهیم پیامی برای کسی ارسال کنیم که نتیجه‌اش (=اثربخشی‌اش) برایمان مهم است، به این فکر کنیم که بستری که می‌خواهم از آن استفاده کنم، چه محدودیت‌هایی دارد؟ چگونه ممکن است مانع انتقال و اثرگذاری پیام من شود؟

بحث دربارهٔ نقاط قوت و ضعف و فرصت‌ها و محدودیت‌های بسترهای ارتباطی هم مانند بسیاری از موضوعات دیگر، گرفتار سوگیری‌ها و پیش‌داوری‌های جدی است. در حالی که پیچیدگی‌های این بحث آن‌قدر زیاد است که به سادگی نمی‌توان درباره‌اش حکم‌های قطعی و کلی صادر کرد.

به عنوان یک نمونه از این نوع بحث‌ها، می‌توانید درسی را که به دوستی دیجیتال (دوستی اینترنتی) اختصاص داده‌ایم بخوانید:

دوستی اینترنتی؛ آیا دوستی دیجیتال جایگزین دوستی فیزیکی می‌شود؟

انتخاب بستر ارتباطی نامناسب از رایج‌ترین اشتباهات در برقراری ارتباط موثر است

آیا دانستن موانع ارتباط اثربخش مفید است؟

وقتی دربارهٔ موانع ارتباط موثر حرف می‌زنیم، طبیعی است این سوال برایتان مطرح شود که آیا دانستن این موانع مفید است؟ به‌ویژه این‌که می‌دانیم حتی به فرض اطلاع از این موانع، معمولاً این موانع هم‌چنان در مسیر ارتباط هستند و حذف نمی‌شوند.

پس چرا هر جا صحبت از ارتباط و مهارت های ارتباطی است، یا در هر کتاب آموزش مهارت ارتباطی و روش های ارتباط موثر، بخشی هم به موانع ارتباط اثربخش اختصاص می‌یابد؟

پاسخ این است که آشنایی با این موانع می‌تواند بر استراتژی ارتباطی شما و حتی محتوای پیام‌تان تأثیر بگذارد. و به این شیوه، اثربخشی ارتباط را افزایش دهد.

موارد زیر تنها چند نمونه هستند (می‌توانید در ذهن خود بعضی از این‌ها را با مثال‌های فرضی ابتدای درس تطبیق دهید):

دسترسی کامل به این مطلب برای اعضای ویژهٔ متمم امکان‌پذیر است.
      شما تاکنون در این بحث مشارکت نداشته‌اید.  

     تعدادی از دوستان علاقه‌مند به این مطلب:    الهام قدیری ، محمد رئیسی ، Milad Dehghan ، بهاره مهرابی ، فاطمه عطائی

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مهارتهای ارتباطی و زبان زندگی به شما پیشنهاد می‌کند:

سری مطالب حوزه مهارتهای ارتباطی و زبان زندگی
 

برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)

متمم چیست و چه می‌کند؟ (+ دانلود فایل PDF معرفی متمم)
چه درس‌هایی در متمم ارائه می‌شوند؟
هزینه ثبت‌نام در متمم چقدر است؟
آیا در متمم فایل‌های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟

۶۷ نظر برای تعریف ارتباط موثر یا ارتباط اثربخش چیست؟ موانع ارتباط موثر کدامند؟

     
    تمرین‌ها و نظرات ثبت شده روی این درس صرفاً برای اعضای متمم نمایش داده می‌شود.
    .