Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Menu
دوره آموزشی هدف گذاری (کلیک کنید)


تعریف آرکتایپ چیست (آرکی تایپ – Archetype)


دقیق ترین تعریف آرکتایپ چیست؟

ریشه کلمه آرکتایپ چیست؟

تا جایی که می‌دانیم، کلمه آرکتایپ (به انگلیسی:  Archetype) یا آرکی تایپ حدود پنج یا شش قرن قدمت دارد.

پیشوند Arch به معنای اصیل بودن، قدیمی بودن، ریشه‌دار بودن و مواردی مانند این به کار گرفته می‌شود. چنانکه Archeology به معنای باستان شناسی به کار می‌رود.

اگر Type یا همان تیپ را هم به عنوان الگو، مدل، قالب و مفاهیمی مانند آن در نظر بگیریم، به همان معادلی می‌رسیم که در زبان فارسی برای کلمه آرکتایپ به کار می‌رود: کهن الگو.

البته کهن الگو معادل نسبتاً جدیدی است که ما از واژه آرکتایپ داریم و بیشتر با کتابهای روانشناسی رایج شده است.

مفهومی که در فلسفه افلاطونی تحت عنوان مُثُل افلاطونی می‌شناسیم و می‌شنویم، با معنایی نزدیک به آرکتایپ به کار گرفته می‌شود و حتی در زبان انگلیسی هم، برای مُثُل افلاطونی، از کلمه آرکتایپ استفاده می‌شود.

تعریف آرکتایپ چیست؟

با توجه به اینکه آرکتایپ در علوم و هنرهای مختلف، از جمله روانشناسی، جامعه شناسی، تفکر سیستمی، نمایشنامه نویسی، داستان نویسی و تحلیل اسطوره‌ها به کار می‌رود، طبیعتاً تعریف آرکتایپ در هر یک از این حوزه‌ها می‌تواند متفاوت باشد و مصداق ها و مثالهای آرکتایپ در یک حوزه، الزاماً با یک حوزه‌‌ی دیگر یکسان نیست.

اما شاید تعریف آرکتایپ به صورت زیر بتواند فصل مشترک این مفهوم در زمینه های مختلف باشد (+):

تعریف آرکتایپ

یک الگو، یک مدل، یک فرد، یک حرف، یک نمونه که به نظر می‌رسد الگوها و مدل‌ها و افراد و حرفها و نمونه‌های دیگر، تقلید کامل آن هستند و یا لااقل شباهت زیادی را به آن دارند. در حدی که برای مثال می‌توان همیشه از آنها استفاده کرد.

واژه‌ی مُثُل هم، از همین معنا اتخاذ شده است.

مثال آرکتایپ و تعریف آرکتایپ با اشاره به رستم در شاهنامه فردوسیکارل گوستاو یونگ روانکاو سوییسی، از جمله افرادی بود که در قرن بیستم میلادی در ترویج واژه آرکتایپ نقش بسزایی داشت.

بعدها برخی از پیروان مکتب او، مانند ژان شینودا بولن با استفاده از همان مدل ذهنی و ترکیب نگرش یونگ با اسطوره شناسی یونان، آرکتایپ های متعددی را مطرح کردند که به دلیل شکل داستانی روایت آنها به سرعت به ادبیات عمومی راه یافت. زئوس، پوزیدون، هرمس، هرا و افرودیت، از جمله این آرکتایپ ها هستند.

پیتر سنگه را در مدیریت می‌توان از از جمله افرادی دانست که به ترویج این مفهوم کمک کرده‌اند. او در کتاب پنجمین فرمان خود از برخی الگوهای رایج که در عموم سیستمها شکل می‌گیرند و مشاهده می‌شوند، به عنوان آرکتایپ نام برده است.

نکته ای در تعریف آرکتایپ و مفهوم آرکتایپ

اگر چه واژه آرکتایپ به خاطر استفاده گسترده در ادبیات، مفهوم قدیمی بودن و کهن بودن را هم در خود دارد و حتی در معادل سازی کهن الگو هم به این مسئله توجه شده است، اما دقت داشته باشید که در عمده‌ی علوم مدیریتی و اقتصاد و اجتماعی، آرکتایپ را به عنوان کامل‌ترین مثال و یا گویاترین مثال نگاه می‌کنند.

وال استریت را می‌توان آرکتایپ بازار بورس و سرمایه دانست. چنانکه تفکر وال استریتی یا دشمنی با وال استریت یا دوستی با وال استریت معنا دارد. همچنان که شرکت اپل در ادبیات نوین مدیریت، در حال تبدیل به آرکتایپ نوآوری در کسب و کار است.

به مثال زیر توجه کنید:

وقتی کسی می‌گوید دوست من یک فرشته است، احتمالاً دوستش از او نمی‌پرسد: تو به فرشته اعتقاد داری یا نه؟ یا مثلاً آیا تا به حال فرشته دیده‌ای؟

فرشته یک آرکتایپ است که بسیاری از مردم جهان آن را می‌فهمند و وقتی می‌گویید کسی مانند فرشته است، مفهوم جمله شما را درک می‌کنند.

فرشته، بهترین مثال از پاکی و خوبی و مهربانی و لطافت است.

به موارد زیر به عنوان مثال های آرکتایپ توجه کنید:

محدودیت در دسترسی کامل به این مطلب

برای مشاهدهٔ متن کامل این مطلب کافی است (بدون پرداخت هرگونه هزینه) در سایت متمم ثبت نام کنید. پس از ثبت‌نام به تعداد قابل‌توجهی از درس‌‌های متمم دسترسی پیدا خواهید کرد نمونهٔ آن‌ها را می‌توانید از طریق لینک زیر ببینید:

نمونه درس‌های کاربر آزاد متمم

البته اگر بخواهید به همهٔ درس‌های متمم دسترسی داشته باشید، لازم است حق اشتراک بپردازید.

ثبت نام رایگان    تجربه‌ٔ متممی‌ها

      شما تاکنون در این بحث مشارکت نداشته‌اید.  

     تعدادی از دوستان علاقه‌مند به این مطلب:    محمدرضا طوسی ، رضا شعبانی راد ، میم جیم ، مصطفی شعبانپور ، آریو بهراد

 

برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)

متمم چیست و چه می‌کند؟ (+ دانلود فایل PDF معرفی متمم)
چه درس‌هایی در متمم ارائه می‌شوند؟
هزینه ثبت‌نام در متمم چقدر است؟
آیا در متمم فایل‌های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟

۱۰۸ نظر برای تعریف آرکتایپ چیست (آرکی تایپ – Archetype)

    پرطرفدارترین دیدگاه به انتخاب متممی‌ها در این بحث

    نویسنده‌ی دیدگاه : مرجان

    1.من تا به حال به مفهوم آرکیتایپ از دید علوم مدیریتی آشنا نشده بودم و هر آشنایی که  داشتم در حوزه روانشناسی آن بود که از طریق کتاب انسان و سمبل هایش یونگ و کتاب های زنانی که با گرگ ها می دوند و مرد مرد متوجه شدم.

    2.بسیار برایم جذاب شد این بحث. درس را که خواندم به عت تازگی کمی دچار ابهام شدم.مخصوصا این که نتوانستم به خوبی میان کلمات symbol, metaphor, archetype _کهن الگو، استعاره، سمبل_ تفاوت معنا داری قائل شوم. به همین دلیل سری به سایت دیکشنری وبسترز زدم و جستجو کردم.

    3. دست آخر به این نتیجه گیری رسیدم که به نظرم تفاوت این کلمات در سیر تکامل مراحل تشبیه هست. متوجه شدم آرکیتایپ ها اولین و گاه نمونه تمام و کمال از صفاتی بودند که مردمان هرچیزی را به آن محک می کردند. دوست داشتم با درون مایه طنز آن را با شما هم در میان بگذارم:

    4.برای مثال در اسطوره های ایرانی فردی به نام رستم بوده که در رزم آوری زبان زد خاص و عام بوده است.همشهری های رستم این گونه قربان صدقه کودکان برومند خود می رفتند: پسرم همچون رستم پهلوانی است برای خودش(تشبیه). هر چه قدر که این جوان برومند تر می شد و هر وقت می خواستند از پهلوانی او تعریف کنند کافی بود بگویند رستم من...چنین است و چنان است تا دیگران سریع متوجه شوند موضوع بحث کیست و چیست(استعاره). کم کم که آوازه رستم مرزها را در نوردید دیگر همه میدانستند او کیست و به چه مشهور است. داستان او سینه به سینه منتقل میشد و مردان و زنان در شب نشینی های خود داستان رزم های او را برای نوادگان خود تعریف می کردند. دیگر رستم برای نسل های بعد تبدیل به نمادی از ویژگی های پهلوانی می شود (سمبل). ما در زمان کنونی رستم را خداوندگار پهلوانی و برومندی می دانیم و فکر نمی کنم بتوان دیگر جایگاه او را در زندگی و ادبیات فارسی به چالش کشید و به نظرم این جایگاه اسطوره ها است(کهن الگو).

    5.حال تمامی این مراحل را برای مثال می توانیم در مورد نو آوری شرکت اپل و این که چگ.نه راه اسطوره شدن را از نظر برخی متخصصان در حال پیمایش است بررسی و پیاده سازی کرد.

     
    تمرین‌ها و نظرات ثبت شده روی این درس صرفاً برای اعضای متمم نمایش داده می‌شود.
    .